Minder mensen, minder bouwen: Radboud Universiteit moet de broekriem aanhalen
-
Foto: Marjolein van Diejen
Dalende studentenaantallen, hogere kosten en bezuinigingen van het nieuwe kabinet zullen de Radboud Universiteit de komende jaren hard raken. De universiteit zal het vermoedelijk met minder mensen moeten doen en de bouw- en renovatieplannen gaan in de koelkast. Desondanks toont het college van bestuur zich ook strijdbaar.
Op financieel vlak kondigen zich sombere tijden aan voor de Radboud Universiteit. Omdat de komende jaren minder hoge studentenaantallen worden verwacht, neemt de Rijksbijdrage voor alle universiteiten af. Ook gingen de loonkosten afgelopen jaar fors omhoog en liet de inflatie zich voelen. In het huidige academisch jaar moest de Radboud Universiteit het al met 7 miljoen euro minder doen, volgend academisch jaar met nog eens 11 miljoen euro minder.
Als klap op de vuurpijl wil het nieuwe kabinet sterk bezuinigen op het hoger onderwijs, tot bijna 1 miljard euro per jaar. Rens Bod van actiegroep WOinActie vergeleek de bezuinigingen met het sluiten van één grote universiteit.
Eigen kracht
Bovenop de 18 miljoen euro minder in twee jaar tijd komen dus de bezuinigingen die het nieuwe kabinet aan het hoger onderwijs oplegt. De exacte impact van het Hoofdlijnenakkoord op de Radboud Universiteit is op dit moment nog onduidelijk, zegt vicevoorzitter Agnes Muskens in een werkkamer in het Berchmanianum, maar duidelijk is dat Nederlandse universiteiten hard geraakt zullen worden. Uit de beleidsbrief van 2025 blijkt dat de universiteit rekening houdt met budgetreducties die in 2029 kunnen oplopen tot 50 miljoen euro.
‘Samen met andere universiteiten willen we het kabinet op andere gedachten brengen’
Maar de vicevoorzitter en rector magnificus José Sanders benadrukken ook dat de Radboud Universiteit op dit moment een solide financiële uitgangspositie heeft. ‘Dat willen we zo houden, door doelmatiger met ons geld om te gaan’, zegt Muskens. Ook Sanders wil het woord crisis niet in de mond nemen. ‘Samen met andere universiteiten willen we het kabinet op andere gedachten brengen. Maar we gaan ook uit van onze eigen kracht.’
Slimmer samenwerken
Om de bezuinigingsdoelen te halen, aldus de bestuurders, zullen alle budgettaire eenheden hun steentje moeten bijdragen. Voor 2025 zijn de uitgangspunten reeds gecommuniceerd aan de faculteiten en divisies van Radboud Services. In de Beleidsbrief adviseert het college alle eenheden om spaarzaam te zijn en terughoudend te zijn bij het aangaan van nieuwe verplichtingen zoals het aantrekken van personeel of andere uitgaven.
De impact op de daaropvolgende jaren is nog onduidelijk. Die wordt pas duidelijk wanneer de budgetten van het Hoofdlijnenakkoord – het regeerprogramma van de PVV, VVD, NSC en BBB – bekend zijn. ‘We hopen na Prinsjesdag (17 september, red.) meer te weten’, zegt Muskens.
Managementfaculteit en HFML-FELIX
Wat de nieuwe bezuinigingen betekenen voor de Managementfaculteit, waar eerder dit jaar na een tekort van 9 miljoen euro verschillende crisismaatregelen werden genomen, is op dit moment nog niet duidelijk volgens de bestuurders. ‘In korte tijd heeft deze faculteit al een goed resultaat geboekt’, zegt rector José Sanders. ‘De begroting die de faculteit voor volgend jaar heeft ingediend, voldoet aan de afspraken. Het is afwachten wat de nieuwe bezuinigingen voor alle faculteiten betekenen.’
Of het Hoofdlijnenakkoord gevolgen zal hebben voor het Nijmeegse laser- en magnetenlab HFML-FELIX, dat vorig jaar een tijdje met een miljoenentekort kampte, is voorlopig ook koffiedik kijken. ‘Met wetenschapsfinancier NWO voeren we wel heel goede gesprekken over de financiering van HFML-FELIX’, zegt Muskens. ‘We hebben goede hoop op een structurele oplossing.’
Dat wil niet zeggen dat het college van bestuur nog niet heeft nagedacht over mogelijke besparingsposten. Onderwijs en onderzoek moeten – waar mogelijk – gevrijwaard worden. ‘We willen de professionele ondersteuning van verschillende faculteiten en divisies slimmer met elkaar laten samenwerken zonder op kwaliteit in te boeten’, zegt Muskens. ‘Denk bijvoorbeeld aan HR, Campus & Facilities, Marketing & Communicatie of Finance & Control. Ook zonder de bezuinigingen waren we dit al aan het doen.’
De rector noemt nog een tweede bezuinigingsoptie: het onderwijs op een andere manier organiseren. Dat kan bijvoorbeeld door minder cursussen aan te bieden, of door opleidingen op een andere manier te laten samenwerken. ‘Misschien kunnen we mooiere combinaties maken zodat we de kwaliteit handhaven of misschien zelfs nog verhogen’, zegt Sanders. ‘Daar willen we, samen met de faculteiten, goed naar kijken.’
Minder mensen
Een gevolg van de bezuinigingen is dat de universiteit het waarschijnlijk met minder mensen zal moeten doen. Een deel van de oplossing dient zich vanzelf aan. ‘Als er minder studenten komen en die trend zet zich door, dan zijn er op termijn minder mensen nodig voor onderwijs en onderzoek’, zegt Muskens. Ook bij de ondersteunende diensten zal het aantal medewerkers volgens de vicevoorzitter naar beneden gaan. ‘Met hoeveel en waar, daar kunnen we nu geen uitspraken over doen. Dat hangt af van het regeringsbeleid en van hoe succesvol we erin zijn het kabinet op andere gedachten te brengen.’
Het is begrijpelijk dat medewerkers zich zorgen maken over hun toekomst, vult Sanders aan. ‘Neem de sectorplanmiddelen die zijn toegekend en in het vooruitzicht gesteld. De vermoedelijke bezuinigingen daarop leiden tot veel onrust bij mensen die met deze middelen zijn aangesteld. Als organisatie hebben we zorg voor deze medewerkers net als voor alle andere.’
Met de bezuinigingen is het niet ondenkbaar dat de werkdruk op de universiteit opnieuw hoger wordt. ‘Dat is een echte zorg’, zegt Sanders. ‘De afgelopen jaren is hier fors in geïnvesteerd, we hebben nu een betere docent-studentratio. We zullen het onderwijs op een andere manier moeten vormgeven zonder aan die werkdruk te tornen.’
Alternatieve financiering
In deze budgettair moeilijke tijden is de Radboud Universiteit ook op zoek naar alternatieve vormen van onderzoekfinanciering, onder andere via de verwerving van fondsen in de tweede en de derde geldstroom. ‘Wat persoongebonden beurzen betreft doen onze wetenschappers het bovengemiddeld goed’, zegt Sanders. Daarnaast probeert de universiteit steeds meer in te zetten op Europese subsidies in brede samenwerkingsverbanden en met organisaties buiten de wetenschap, bijvoorbeeld in het postacademisch onderwijs.
Kan de universiteit aanspraak maken op het vermogen van de Stichting Reinier Post, dat tot stand kwam na een inzamelingsactie voor de oprichting van de Katholieke Universiteit Nijmegen en dat in maart 2023 59 miljoen euro bedroeg? ‘Dat geld is niet bedoeld om de bezuinigingen van het kabinet te bekostigen’, zegt Muskens. Ze wijst erop dat het geld moet bijdragen aan de doelstellingen van de stichting: een bijdrage leveren aan activiteiten van de universiteit of het Radboudumc die het imago, de identiteit of de positie van beide instellingen versterken.
Voor de realisatie van nieuwbouw op de campus was de universiteit afgelopen najaar nog van plan om geld te lenen bij de bank, maar nu het Campusplan in de koelkast staat (zie kaderstuk, red.) is de universiteit dat op korte termijn niet meer van plan. ‘We hebben gelukkig nog een solide financiële positie met voldoende vermogen en we gaan geen vreemd vermogen aantrekken om deze bezuinigingen te financieren’, zegt Muskens.
Interfacultaire initiatieven
Muskens en Sanders balen erg van de plannen voor hoger onderwijs van het nieuwe kabinet, zoals het terugdraaien van de sectorgelden en de mogelijke invoering van een langstudeerboete. ‘In 2022 zijn er nog enorme bedragen beschikbaar gesteld, nu gebeurt het omgekeerde’, zegt Muskens. ‘Het is heel ingewikkeld als de overheid zo snel van beleid verandert. Dat proberen we ook duidelijk te maken.’ Sanders: ‘Het intrekken van grote investeringsfondsen of het invoeren van een langstudeerboete dragen niet bij aan onze kenniseconomie en de Nederlandse innovatiekracht.’
Vanuit de Universiteiten van Nederland (UNL), waarin universiteiten gezamenlijk optrekken, zullen volgens de bestuurders nog krachtige signalen naar de overheid worden gestuurd. Zo stuurden de collegevoorzitters van de Nederlandse universiteiten samen met de bestuursvoorzitter van UNL gisteren een brief aan de nieuwe Onderwijsminister Eppo Bruins waarin ze hun bezorgdheden over de bezuinigingen deelden. Ook overweegt de UNL juridische stappen te nemen tegen het nieuwe kabinet als de plannen voor onderwijs worden doorgevoerd.
‘Ons onderwijs en onderzoek bieden zoveel kansen’
Maar Sanders wil niet alleen somber zijn. ‘In de tussentijd moeten we van onze eigen sterkte uitgaan. Ons onderwijs en onderzoek bieden zoveel kansen. Enkele jaren geleden heeft het cvb middelen voor interfacultaire initiatieven ter beschikking gesteld. Daar zijn nieuwe samenwerkingen op vlak van onderzoek uitgekomen, en daar willen we waar mogelijk ook innovatief onderwijs van maken. Daar wil ik, samen met de vicedecanen onderwijs, de schouders onder zetten.’
Campusplan en MIP ‘on hold’
De eerste bezuinigingsplannen zijn inmiddels al doorgevoerd aan de Radboud universiteit. Afgelopen mei besloot het Nijmeegse college van bestuur tot een aanpassing van het Campusplan. Dat is de blauwdruk waarin alle bouw- en renovatieplannen van de universiteit tot 2032 zijn opgenomen. ‘We hebben de pauzeknop ingeduwd’, zegt vicevoorzitter Agnes Muskens. Ook het Meerjaren Investeringsprogramma (MIP) van de universiteit, nauw verbonden met het Campusplan, is ‘on hold’ gezet.
Het grootste gevolg daarvan: voorlopig gaat er een streep door de nieuwbouw van de geesteswetenschappen die voorzien was op de plaats van het Spinozagebouw. Een van de redenen daarvoor waren hogere bouwkosten die eerder op 106 miljoen euro werd geraamd. Hoe groot die stijging van de bouwkosten is, kan Muskens niet zeggen.
Het pauzeren van de bouwplannen brengt geen extra kosten met zich mee. Het voorlopige ontwerp van de nieuwbouw was dan wel afgerond, concrete bouwcontracten was de universiteit nog niet aangegaan, aldus de vicevoorzitter. Wel zijn er al – vooraf begrote – kosten gemaakt voor de beoogde nieuwbouw: zo’n 3,5 miljoen euro voor de kosten van het ontwerp door de architect die de opdracht is gegund, voorbereidende kosten voor de sloop van het Spinozagebouw en kosten van interne projectleiders.
Medewerkers van de faculteiten der Letteren en Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen zullen dus minstens tot 2028 – en mogelijk nog langer – in het Erasmusgebouw blijven. Momenteel onderzoekt de universiteit nog of het gebouw daarvoor moet worden aangepast.
De realisatie van studentenkamers in het Erasmusgebouw, die enkele jaren geleden aangekondigd werd, staat op losse schroeven. ‘Een belangrijk uitgangspunt van het Campusplan is het verlevendigen van de campus’, zegt Muskens. ‘Studenten huisvesten in het Erasmusgebouw was inderdaad het plan, maar we weten nog niet hoe de toekomst eruitziet.’
De onderwijszalen op de begane grond van het Spinozagebouw blijven in de tussentijd gewoon in gebruik. De hoogbouw, die volledig is gestript en technisch ongeschikt is voor gebruik, blijft afgesloten.
Ook de komst van een ontmoetingscentrum, dat twee jaar geleden nog werd aangekondigd als het hart van de campus op de plaats van het huidige collegezalencomplex en waar horeca en congreszalen zouden ondergebracht worden, is hoogst onzeker. ‘In het ontwerp van de nieuwbouw van geesteswetenschappen zijn ook enkele collegezalen voorzien. Als de studentenaantallen over de hele linie dalen, is het geen rare veronderstelling dat er wellicht minder behoefte is aan het ontmoetingscentrum’, aldus Muskens.
Frank Hartmann schreef op 4 juli 2024 om 13:58
Het zal een pittige tijd worden, maar de universiteit heeft nog zoveel mogelijkheden. Met name op de genoemde interfacultaire gebieden ‘schreeuwt’ de maatschappij om nieuwe inzichten. De Katholieke en intellectuele basis van onze universiteit geeft ons hier een voorsprong, maar structuren moeten wel meehelpen en gedurfde keuzes moeten nu wel worden gemaakt.
Jack schreef op 4 juli 2024 om 17:53
Besparingstip: misschien met de volgende cao onderhandelingsronde een keertje niet de hoogleraar en bestuurder er drie keer zoveel bij geven als de receptionist.