Bezuinigen, en fors ook. Dat staat de Radboud Universiteit te doen, nu de plannen uit Den Haag duidelijk zijn. De komende jaren daalt de rijksbijdrage met 8 procent, berekende de universiteit zelf. ‘Dit is een zware opgave’, zegt vicevoorzitter Agnes Muskens.

36 miljoen euro. Dat is het bedrag dat de Radboud Universiteit extra moet besparen als gevolg van het nieuwe kabinetsbeleid om financieel gezond te blijven. Dit komt bovenop de 18 miljoen euro die de Radboud Universiteit al moest besparen tijdens het vorige en huidige jaar, als gevolg van landelijke ramingen van dalende studentenaantallen en gestegen loonkosten en inflatie.

‘In 2025 is de extra bezuiniging nog nul, maar daarna loopt ze op tot 36 miljoen euro in 2029’, legt vicevoorzitter Agnes Muskens uit. ‘Dat komt neer op 8 procent van de eerste geldstroom (de rijksbijdrage, red.).’

Een ‘zware opgave’, noemt Muskens het. ‘We zullen moeten nadenken waar we dat geld structureel op besparen. Samen met de faculteiten willen we goede keuzes maken, zodat we de de robuuste financiële situatie van de universiteit kunnen behouden.’

Reorganiseren

Wat al duidelijk is: een substantieel deel van de 36 miljoen euro wil de universiteit weghalen aan de kant van de ondersteunende diensten, zowel bij Radboud Services als binnen de faculteiten. Hoeveel precies, weet het college nog niet.

Vorige maand startte de universiteit daarom met een doorlichting van de bedrijfskolommen. Na een eerste scan, die nu plaatsvindt, zullen twee van de in totaal zes kolommen – HR, ICT & library services, marketing en communicatie, facilitaire dienstverlening, finance & control en onderwijs- en onderzoeksondersteuning – nog dit kalenderjaar onder de loep genomen worden, om te onderzoeken waarop kan worden bezuinigd. Het college van bestuur beslist eind deze maand welke twee kolommen dat zijn.

Bij de doorlichting is het externe consultancybureau EY betrokken. Is dat, gezien de kosten, verantwoord in financieel moeilijke tijden? ‘Een terechte vraag’, vindt Muskens. ‘Snelheid, deskundigheid en een objectieve blik zijn voor ons argumenten om het op deze manier aan te pakken. Het is best moeilijk om over je eigen processen te zeggen wat anders en beter moet. Om dat proces voor de gehele universiteit snel richting te geven, helpt EY met deze aftrap. We willen mensen zo snel mogelijk duidelijkheid bieden.’

De vicevoorzitter zegt een reorganisatie, met of zonder gedwongen ontslagen, niet uit te sluiten. ‘Dat sommige taken en functies anders ingevuld zullen worden, is een feit. We willen dat de bezuiniging niet alleen tot een besparing leidt, maar ook tot optimalisering van de diensten.’

Break-even in 2027

Naast de ondersteunende diensten moeten ook de zeven faculteiten van de Radboud Universiteit aan de slag met de bezuinigingen. Een aantal jaar geleden kregen zij al de opdracht om toe te werken naar een nulbegroting in 2027 – tot die tijd mochten ze nog beperkte verliezen draaien.

Ook nu het door de dalende inkomsten moeilijker wordt om break-even te draaien in 2027, blijft die opdracht overeind. Reden daarvoor is, zo legt Muskens uit, de financiële gezondheid van de universiteit. Als de universiteit nog meer inteert op het eigen vermogen, komt die in gevaar.

Of het de faculteiten ook gaat lukken om de uitgaven in balans te krijgen met de inkomsten? Uit een rondgang van Vox langs decanen en directeuren blijkt dat – in ieder geval aan sommige faculteiten – daar grote zorgen over leven. Sommige faculteiten leggen de bal eerst bij het college van bestuur en de centrale diensten – wat kunnen zijn bezuinigen, om de faculteiten zo veel mogelijk te sparen?

‘Als faculteiten op de huidige voet verdergaan, dan wordt het erg moeilijk’

Agnes Muskens begrijpt die reactie, maar volgens haar worden de centrale diensten minstens net zo hard getroffen. ‘Radboud Services blijft bepaald niet buiten schot. We willen onze universitaire pijlers, onderwijs en onderzoek, zoveel mogelijk ruimte blijven bieden. Maar we moeten dit met z’n allen doen en strategische keuzes maken. Als faculteiten op de huidige voet verdergaan, dan wordt het erg moeilijk.’

Wat betreft bezuinigingen ligt de managementfaculteit, die vorig jaar tegen een begroot tekort aankeek van 9 miljoen euro, een jaar voor op de rest. Welke lessen trekt het college hieruit? Muskens: ‘De strenge maatregelen die zijn toegepast hebben financieel hun effect gesorteerd. Maar het was niet makkelijk en er is interne weerstand geweest. De financiële situatie is nog steeds sober, maar er is meer rust in de faculteit.’

Zuiniger met expertises omgaan

Dat de geldkraan vanuit Den Haag een stuk wordt dichtgedraaid, weerhoudt minister Eppo Bruins er niet van om van universiteiten te eisen de werkdruk van haar wetenschappers te verlichten.

Hoe moeilijk ook, volgens rector José Sanders is het daarom essentieel dat er, naast de hand op de knip houden, ook lucht gecreëerd wordt in het onderwijs. ‘Samen met de vicedecanen onderwijs bekijken we hoe we dat kunnen organiseren. Dat doen we door goed naar het aanbod te kijken. Waar zitten verdubbelingen in cursussen binnen en tussen faculteiten? Daar liggen kansen om, zonder de kwaliteit van het onderwijs aan te tasten, zuiniger met expertises om te gaan.’

Sanders voorziet dat de crisis de noodzaak vergroot om grenzen tussen faculteiten te slechten en vaker de samenwerking op te zoeken. Door de relatief grote zelfstandigheid van faculteiten heeft de Radboud Universiteit daarin een inhaalslag te maken ten opzichte van sommige andere universiteiten. Zo komt het voor dat  faculteiten veel geld moeten betalen als hun studenten een cursus volgen bij een andere faculteit.

‘Er zijn nog mogelijkheden voor financiering in consortia waar we ons potentieel nog niet benutten’

‘Dat soort belemmeringen helpen ons niet vooruit’, zegt Sanders nu. ‘Daar kijkt de taskforce onderwijsorganisatie op dit moment naar: wat helpt om onderling samen te werken en wat staat er in de weg? Denk aan roosterverschillen, berekeningen in studiepunten of het aanbieden van keuzemogelijkheden op verschillende manieren.’ Volgens de rector biedt die samenwerking ook de inhoudelijke kans om opleidingen beter te laten aansluiten bij maatschappelijke vraagstukken.

Rector José Sanders en vicevoorzitter Agnes Muskens hopen, naast de uitgaven te verkleinen, de inkomsten ook te verhogen. Sanders: ‘Bijvoorbeeld door te kijken naar andere financieringsbronnen voor onderzoek. Er zijn nog heel wat mogelijkheden in consortia waar we ons potentieel nog niet benutten, over de grenzen van ons land heen, met andere universiteiten of met maatschappelijke partners, in het bedrijfsleven of in de zorg.’

Minder internationale studenten

Hoewel de bestuurders nu een duidelijk beeld hebben van de bezuinigingsopdracht, is het allerminst zeker dat het hierbij blijft. De universiteit blijft afhankelijk van de verwachte landelijke toekomstige instroom van studenten, waarop de rijksbijdrage voor de universiteiten wordt gebaseerd. Wordt die naar beneden bijgesteld, zoals recentelijk is gebeurd, dan levert dat direct een gat in de begroting op.

Gevreesd wordt dat de zogenaamde referentieramingen in de nabije toekomst opnieuw naar beneden bijgesteld gaan worden. Het kabinet heeft namelijk een pakket maatregelen afgekondigd die de instroom van internationale studenten moet indammen. Te verwachten valt dat door deze Wet Internationalisering in Balans de studentenaantallen nog verder zullen dalen. Het totale budget voor universiteiten krimpt daardoor, evenals de inkomsten uit collegegelden.

‘De omstandigheden dwingen ons, nog meer dan in het verleden, om die interfacultaire samenwerking op te pakken’

Sanders: ‘Het is teleurstellend, en ook wel boosmakend, dat de overheid nu ineens bezuinigt op onderwijs en onderzoek in plaats van te investeren in de kenniseconomie. En uiteraard is Nederland geen wetenschappelijk eiland. Internationale studenten verbinden ons met de academische wereld.’

Toch willen beide bestuurders niet alleen maar wanhopen. Ze zien ook lichtpuntjes. ‘We zijn weerbaar en gaan hier met zijn allen doorheen komen’, zegt Muskens. ‘Misschien helpt de crisis ons om onze positionering te versterken, om andere geldstromen te ontdekken en nieuwe samenwerkingen te starten.’

Sanders: ‘De omstandigheden dwingen ons, nog meer dan in het verleden, om die interfacultaire samenwerking op te pakken. Dat kan ons ook hechter maken.’