Een maand geleden gaf ik college aan een groep geschiedenisstudenten. Nou doe ik dat wel vaker, dus zo bijzonder is dat niet, zou je zeggen. Maar deze studenten zaten er niet voor een cijfer of hun ECTS. Ze hadden me specifiek gevraagd om hun iets te vertellen over religieuze rituelen na rampen in de achttiende eeuw. En daar gingen ze vrijwillig naar luisteren. Vrijwillig!

Een commissie van de studievereniging GSV organiseerde een congres over rampen en crises in het verleden. Het leuke van dit soort congressen is dat studenten er zelf bepalen wat ze willen leren. Ongehinderd door curricula die zijn uitgedacht door hun docenten bepalen zij voor één dag wie ze uitnodigen en wat ze willen horen. De GSV’ers waren daarom even rogue scholars.

‘Studenten willen de wereld verkennen en begrijpen, zelfs al krijgen ze er geen diploma voor’

Volgens YouTube-nerd R.C. Waldun zijn rogue scholars studenten die niet de ECTS-vakjes willen afvinken. In plaats daarvan willen ze de wereld verkennen en begrijpen, zelfs al krijgen ze er geen diploma voor. Ze geven hun eigen onderwijs vorm. De GSV-studenten deden dat tijdens hun congres. Een groep Utrechtse en Leidse studenten pakte het acht jaar geleden nog een stuk groter aan. Zij richtten een eigen opleidingsinstituut op: Stichting Landmerk.

‘Ik voel me helemaal niet rogue’, zegt filosofe Willianne Kempenaar lachend. ‘Bij rogue moet ik denken aan langharige mannen die sektes beginnen.’ Kempenaar is docent bestuurskunde aan de Universiteit Leiden en penningmeester van Landmerk. Als je op website van die stichting kijkt, zie je netgekapte jongens en meisjes in colberts en overhemden. En een sekte is de organisatie evenmin, aldus Kempenaar, want bij Landmerk leer je zelf denken.

‘In het Nederlandse onderwijs’, stelt de filosofe, ‘is weinig aandacht voor de grote vragen. Terwijl mensen er wel mee bezig zijn, ook jongere mensen. Bij onze cursussen leer je lezen, spreken en schrijven over die grote thema’s. Hoe richt je een ideale staat in? Waar word je gelukkig van?’

Dé antwoorden op die vragen geeft Landmerk niet, maar je leert er wel over nadenken, Deelnemers lezen samen boeken uit de filosofische en literaire canons van het Westen. Plato, Shakespeare en Dostojevski, het betere werk. Kempenaar: ‘De kans dat die denkers ons iets te vertellen hebben, is groot. Anders werden ze niet door meerdere generaties – soms al 3000 jaar – keer op keer gelezen.’

Deelnemers van de cursussen komen uit alle academische hoeken, van business schools tot geneeskunde. Tijdens de jaarlijkse retoricacursus in Rome staan ze samen op het Forum Romanum om voor elkaar speeches te geven. Niet omdat ze er punten voor krijgen, maar enkel omdat ze het interessant vinden. Hartstikke rogue dus. Volgens Kempenaar mist deze nieuwsgierigheid en creativiteit nu vaak in de collegezalen.

‘Studenten komen binnen in de zaal, klappen hun laptop open, en gaan shoppen op Zalando. Sommige docenten draaien alleen maar hun slides af. Ik vind dat zonde’, verzucht de filosofe. Vervolgens, enthousiast: ‘Studenten moeten in colleges zelf denken en met elkaar in gesprek. Want de universiteit is zo’n mooie plek. Je kan er, als je wilt, zulke gave dingen doen.’

Lees alle columns van Adriaan Duiveman