Een diploma hoeft niet altijd bloed, zweet en tranen te kosten. Soms is een uurtje googelen en tweehonderd euro op de bank genoeg. Daarmee koop je namelijk een echt diploma van een nep-universiteit. Welkom in de wondere wereld van de diploma mills.

Afstuderen aan de Radboud Universiteit kan een bijzonder zenuwslopend proces zijn. Zeker als je, zoals schrijver dezes, dusdanig lang over je scriptie doet dat je mogelijk alle mastervakken opnieuw moet doen. En dat terwijl er nog twee volledige hoofdstukken aan je thesis ontbreken én je vlak voor de deadline nog een verre vakantie geboekt hebt. Dan komt het wel eens voor dat je in je bed ligt, naar het plafond staart en denkt: wat als het nou allemaal niet lukt?

Tja, wat dan? Tussen de nachtelijke visioenen over gapende kraters op het cv en immer voortdurende werkloosheid, kwam er in een helder moment ineens een prachtidee voorbij. Mocht een écht Radboud-papiertje niet lukken, zijn er dan mogelijkheden om een uh… iets minder officieel diploma te krijgen? Dat bleek na een korte internetzoektocht inderdaad zo te zijn.

Sterker nog: twee dagen na de nachtelijke overpeinzingen volgde een e-mail van de zelfverklaarde ‘twintigkoppige examencommissie’ van de Sheffield State University, waar ik me een paar uur eerder had ingeschreven. ‘Gefeliciteerd, we hebben zojuist besloten dat u bent geslaagd voor onze bachelor Aerospacial Engineering.’ Ik was plots een afgestudeerd lucht- en ruimtevaarttechnicus. En dat zonder ook maar één letter over het onderwerp gelezen te hebben. Voor 250 dollar is in de duistere krochten van het internet een echt bachelordiploma te krijgen, in elke richting die je maar wilt. Voor honderd bucks extra heb je zelfs je master.

Crime Scene Investigation
Een diploma mill werkt even eenvoudig als geniaal. Aan de Sheffield State University – of een van de andere diploma mills – studeer je niet af door vakken te volgen. Je studiepunten behaal je op basis van je levenservaring. Een speciale commissie beoordeelt na een grondige bestudering van een opgestuurd cv het aantal credits dat de ‘student’ in zijn of haar leven verdiend heeft. Wie genoeg credits heeft voor de gewenste studie, krijgt een diploma.

In werkelijkheid telt vooral het krediet op je bankrekening – zo blijkt. Op mijn cv stond voor de grap namelijk vrij prominent ‘heeft twee linkerhanden en een afkeer van alles waar een schroefdraad op zit’. Niet bepaald handige eigenschappen voor een toekomstig raketgeleerde. Toch bleken ze geen beletsel om af te kunnen studeren als lucht- en ruimtevaarttechnicus.

Ik had overigens ook een van de 132 andere bachelors kunnen kiezen: Crime Scene Investigation en Criminologie vielen op de valreep af. Na je studiekeuze hoef je alleen nog het gewenste gemiddelde cijfer in te vullen (voor een paar tientjes extra studeer je cum laude af), de factuur te betalen en voilà: je kunt je afstudeerfeest gaan plannen!

Het zal geen verrassing zijn dat je Sheffield State University niet tegenkomt op de jaarlijkse rankings van universiteiten. Het is namelijk ook geen echte universiteit: er is geen campus, geen hoogleraar en geen onderwijs. De universiteit is wel geaccrediteerd: door de zogeheten Accrediting Commission of International Colleges and Universities (ACICU). Het is wel een beetje jammer dat deze accreditatiecommissie net zo verzonnen is als de Sheffield State University zelf.

Cambridge
Een diploma mill draagt altijd een ronkende naam die lijkt op die van een echte universiteit. De echte University of Sheffield hoort bij de beste honderd uni’s ter wereld, de Sheffield State University uiteraard niet. Aan de inmiddels opgeheven Cambridge International University kon iedere onbenul ‘afstuderen’, aan de échte Cambridge University ligt dat wat anders. Ook de namen Trinity College and University (in plaats van Trinity College) en Columbia State University (in plaats van Colombia University) zijn treffende voorbeelden van nepuniversiteiten die zich voor proberen te doen als chique academische instellingen.

Tussen inschrijven, afstuderen en het in ontvangst nemen van het diploma (een academische plechtigheid zit er helaas niet in) zit precies één week. Het moet gezegd: het diploma ziet er niet slecht uit. Er zijn handtekeningen, stempels en zegels die er duur uitzien. De bul bestaat uit tien pagina’s: een award of excellence, een certificate of distinction, de lijst van onzindocumenten is lang.

Vooral de cijferlijst wekt op de lachspieren. Voor de vorm is het curriculum verdeeld in vier semesters. Blijkbaar ging de het vak Introduction to the Profession in het eerste semester me goed af, getuige de klinkende ‘A’ als beoordeling. Aerospace Propulsion (B+), Vector Calculus (B+) en vooral Fluid Mechanics (C+) kostten me klaarblijkelijk meer moeite.

Miljardenbusiness
Het papiertje is dus binnen[1]. Dat is mooi. Maar wat kan ik ermee? Is het strafbaar? En zijn diploma mills een bekend probleem? Dat laatste is zeker zo, afgaand op het bestaan van het Coördinatiepunt Informatieverstrekking Diploma Mills (CIDM). Het platform is een initiatief van het ministerie van OCW, het DUO en Nuffic, een instantie die zich bezighoudt met de internationalisering van het Nederlandse onderwijs.

‘Heel vaak kom ik het niet tegen’, zegt Harm Voogt, directeur van het screeningskantoor CV-OK. ‘Maar sollicitanten geven toestemming om hun cv door ons te laten checken. Daar zal een preventieve werking vanuit gaan. Zo nu en dan zit er eentje tussen die toch denkt dat hij ermee wegkomt.’

Jessica Stannard is bij Nuffic verantwoordelijk voor het checken en erkennen van buitenlandse diploma’s en krijgt in die functie heel af en toe een papiertje uit een diploma mill op haar bureau. ‘We houden geen cijfers bij, het komt maar zelden voor in Nederland. Mondiaal gezien is het wel een issue – een jaar of tien geleden was het een miljardenbusiness. Nu is het wat minder dan destijds, maar het gebeurt nog steeds. In Nederland zelf zijn geen diploma mills actief waar je op basis van je levenservaring je diploma koopt.’

Verreweg de meeste diploma mills zijn gevestigd in de Verenigde Staten. Dit land heeft dan ook een lange geschiedenis met dit fenomeen. In de jaren tachtig sloot de FBI na Operation DipScam (‘diploma scam’) in totaal 39 nepuni’s. De FBI identificeerde in totaal 12.500 alumni, onder wie veel overheidsofficials op hoge posten en artsen.

Strafbaar
In 2004 bleek er weinig veranderd. Laura Callahan was destijds directeur van het US Department of Homeland Security, maar moest aftreden toen bleek dat haar diploma van een nepuniversiteit kwam. Er volgde een onderzoek. Drie diploma mills besloten mee te werken, alleen daaraan hadden al 463 overheidsbeambten ‘gestudeerd’. 257 van hen werkten bij defensie. 28 diplomafraudeurs waren al opgeklommen tot seniorposities.

In de laatste tien jaar zijn in de VS veel maatregelen genomen, maar niet op federaal niveau. Sommige staten – zoals Ohio en Wyoming – hebben hun regelgeving echter niet op orde. Gevolg is dat de diploma mills zich daar probleemloos kunnen vestigen. Ook de Sheffield State University is afgaande op het telefoonnummer in Ohio gevestigd (een adres van de ‘campus’ is nergens te vinden).

Ook in Nederland zijn weleens diploma mills geweest. Het is in Nederland legaal om een simpel kinderklasje een universiteit te noemen, maar het wordt strafbaar zodra met de termen bachelor en master gestrooid wordt. Die zijn namelijk wettelijk beschermd. De niet-geaccrediteerde Al-Huraa Universiteit in Den Haag kreeg in 2013 een boete omdat deze naar eigen zeggen bachelor- en masterdiploma’s uitreikte. Minister Bussemaker zou voor eind 2014 met een wetsvoorstel komen om ook de term universiteit te beschermen, maar dat is tot dusver niet gebeurd.

NASA
Voor de ‘consument’ – zoals ondergetekende – is het in principe niet illegaal om zo’n diploma aan te schaffen. “Dat mag”, zegt Harm Voogt. “Je mag het op je kamer hangen en aan al je vrienden laten zien. Maar gebruik zo’n nepdiploma niet tijdens het solliciteren. Dat is strafbaar.” Volgens de letter van de wet gaat het dan om valsheid in geschrifte. In de praktijk leidt dit vrijwel nooit tot een aangifte, laat staan een veroordeling.

Voor justitie hoeft een diploma–mill-alumnus dus niet te vrezen. Dan rest enkel nog de hamvraag: werkt het? Zou ik, als kersverse vliegtuigtechneut, aan de slag kunnen bij Fokker, KLM of – waarom niet hoog inzetten? – de Koninklijke Luchtmacht of NASA? ‘Ik pik zulke diploma’s er meteen uit’, zegt Jessica Stannard. ‘Maar ik ben hier in gespecialiseerd. Met name kleine bedrijven zonder HR-afdeling kunnen hier mogelijk intrappen.’

Dat zegt ook Voogt. ‘In sommige sectoren is een cv-check verplicht, maar in heel veel beroepen niet. Wij merken dat vooral grote bedrijven, de multinationals, hun sollicitanten goed doorlichten. Kleine werkgevers hebben daar niet altijd tijd en geld voor over. Daar zou je dus kans maken. Of je dat moet willen is een tweede, maar ik denk dat het vast ergens zal lukken.’ / Tim van Ham

CV-FRAUDE Op 70 procent van de Nederlandse cv’s staan onwaarheden, blijkt uit verschillende studies. ‘Daar heb je natuurlijk verschillende gradaties in. Vaak zijn het relatief onschuldige leugentjes’, zegt Harm Voogt, directeur van het screeningskantoor CV-OK. ‘We zien veel gevallen van functie-inflatie. Mensen die zichzelf bijvoorbeeld manager noemen, terwijl ze dat nooit geweest zijn. Daarnaast zegt ongeveer een op de twintig dat hij of zij afgestudeerd is, terwijl dat niet zo is. Dat is natuurlijk een graad erger.’

[1] Voor alle zekerheid heb ik ook mijn master aan de Radboud Universiteit maar afgerond, mocht een carrière in de luchtvaarttechniek onverhoopt niet van de grond komen.