‘De apen in Spinoza hadden het hartstikke goed’

28 nov 2016

Toen Frans de Waal met chimpansees werkte in het Spinozagebouw, was Jo Vossen zijn hoogleraar. Hij herinnert zich De Waal nog goed. ‘Op een gegeven moment ging één van de chimps ervandoor. Die moesten we bij tandheelkunde uit een boom halen.’

De Amsterdamse etholoog Adriaan Kortlandt kwam in de jaren zestig veel in Afrika voor zijn onderzoek naar chimpansees. Toen hij twee babychimps tegenkwam waarvan de ouders doodgeschoten waren voor het vlees, besloot hij de kleine aapjes mee te nemen naar Nederland. Het enige probleem: bij de Universiteit van Amsterdam had Kortlandt helemaal geen ruimte om ze op te vangen.

‘Dus toen kreeg ik een telefoontje’, zegt Jo Vossen, emeritus hoogleraar Vergelijkende psychologie in Nijmegen. ‘In het Spinozagebouw hadden wij vlak daarvoor een dierenlab voor apen ingericht. Eigenlijk zouden daar helemaal geen chimpansees komen, maar bijvoorbeeld resusaapjes.’

Koos en Mozem in 'hun' boom bij het Spinoza.
Koos en Nozem in ‘hun’ boom bij het Spinoza. Foto: Jo Vossen

Het was de tijd dat Frans de Waal rondliep over de Nijmeegse campus. De biologiestudent was geïnteresseerd in dierenonderzoek en volgde een minor bij psychologie, waar Vossen werkte. Voor De Waal betekende het zijn eerste ontmoeting met chimpansees. Vossen herinnert De Waal nog goed, maar kon niet bevroeden dat de student zou uitgroeien tot ’s werelds beroemdste apenonderzoeker.

Verbaasd
De Waal kijkt in een interview met Vox terug op zijn eerste werk met apen. Volgens de oud-student zaten de chimpansees opgesloten in kleine hokken zonder buitenruimte. “Dat zou nu nooit meer mogen”, zegt De Waal onder meer.

Vossen is verbaasd over die uitspraken. ‘Het is onzin. Koos en Nozem, zoals we de jonge chimps noemden, werden elke dag mee naar een buitenruimte genomen waar ze mochten spelen. De plantsoenendienst had voor een oude boom gezorgd waarin zij graag klommen. Bovendien verbleven de apen altijd samen, was het hok helemaal niet zo klein, namelijk vier bij vier meter, en waren er  aan twee kanten van de grote kamer ramen.’

Oftewel: de apen hadden het helemaal niet zo slecht?
‘Elke dag kwamen de apen buiten. Mijn vrouw en ik gingen ook in het weekend even langs. Mijn vrouw deed de aapjes in bad en smeerde ze lekker in met babyshampoo. Bovendien konden ze dan even spelen.’

De chimpansees waren in die tijd soms zelfs buiten het Spinozagebouw te zien. Vossen herinnert zich nog dat Koos en Nozem ingezet werden bij de opening van het Spinozagebouw in 1969 – de apen mochten een sleutel overhandigen. ‘Nozem zette het op een sprinten. Die ging er vandoor.’ Een automobilist op de Erasmuslaan schrok zich wezenloos toen er een chimp over de weg rende. ‘We hebben hem uiteindelijk bij tandheelkunde uit een boom gehaald.’

De apen hielden er wel van om de boel een beetje op te schudden. Vossen denkt met genoegen terug aan de momenten dat er bezoek was in het apenlab. De chimps vulden hun bek met water en spogen dat het liefst over de aanwezige dames uit. Die gilden immers het hardst. Of die keer dat de chimps ontsnapt waren en teruggevonden werden op het bureau van een filosofiehoogleraar.’

Wat vindt u van de wetenschapper De Waal?
(Korte stilte) ‘Laat ik het zo zeggen: hij heeft een mooie aanpak. Ik ben echter van een andere school – ik ben een echte behaviorist. De Waal is in mijn ogen te veel op zoek naar menselijk gedrag bij dieren. Ik geloof daar niet zo in.’

Gaat u morgen wel luisteren naar De Waal?
‘Nee, maar dat is omdat ik andere verplichtingen heb.’

Geef een reactie

Vox Magazine

Het onafhankelijke magazine van de Radboud Universiteit

lees de laatste Vox online!

Vox Update

Een directe, dagelijkse of wekelijkse update met onze artikelen in je mailbox!

Wekelijks
Nederlands
Verzonden!