De Tweede Wereldoorlog leeft, ook in Nijmegen. Gisteren trok een avond over het bombardement op Nijmegen, deze maand precies zeventig jaar geleden, een volle zaal in het collegezalencomplex. En nog steeds vallen er lessen te trekken. Over alle bommen en granaten op de stad die ik tot nu toe door elkaar heb gehusseld.

Gisterenavond werd meerdere keren gewezen op de dip vanaf de jaren zeventig, toen slechts enkele tientallen mensen de moeite namen in Nijmegen de dodenherdenking bij te wonen. Al jaren op rij zijn er duizenden mensen die op het Traianusplein samenkomen, om, zoals hoogleraar Peter Nissen het gisteren uitdrukte ‘ervaringen uit het verleden een plaats te geven in het heden om lessen te trekken voor de toekomst’.

Ik ben een van die Nijmegenaren die tegenwoordig de herdenking bijwoont. Zeker sinds ik weet heb van het ‘vergissingsbombardement’ van 22 februari 1944 is de oorlog meer gaan leven. Het was RU-historicus Joost Rosendaal die in 2009 met zijn veelbesproken boek het bombardement nieuw leven inblies. Gisteren deed hij opnieuw die geschiedenis uit de doeken, en pas nu wordt het hele plaatje me duidelijk. Ik sta kennelijk al jaren iets te gedenken waar ik het fijne niet van weet. Ook ik heb me schuldig gemaakt aan, zoals Rosendaal het noemde, ‘de verdichting’ van het oorlogsleed.

Wat we als Nijmegenaar eigenlijk moeten weten: dat het bombardement een van de grootste humanitaire rampen was die Nederland in de oorlog heeft getroffen. Velen weten van Rotterdam, maar het aantal doden – in Nijmegen bijna 800 – is vergelijkbaar. En de ‘verdichting’ verwijst naar alle littekens van de oorlog in de stad, niet aleen veroorzaakt door het bombardement, maar ook door de strijd bij de Waalbrug in september 1944 en de daaropvolgende granaatbeschieting die de stad een half jaar teisterde. Zo lang? Zoveel extra burgerslachtoffers in Nijmegen ná dat bombardement (zo’n 1.200)? In mijn gedachte zijn vanavond de bommen op de stad weer gevallen, en daar mogen ze wel even blijven.

Hoogleraar Nederlandse letterkunde Jos Joosten sprak gisteren een prachtig ‘gesproken essay’ uit, waarin hij het Nijmegen van na de oorlog een spiegel voorhield uit Rotterdam. Daar zag direct na het bombardement een herstelplan het licht met daadkracht om ‘een nieuw begin’ te maken, Nijmegen gaf blijk van ‘een zorgelijke moedeloosheid’ gekoppeld aan frustratie, ver weg van de gedachte dat je uit de vernietiging ook iets goeds kunt putten. ‘Een nieuw begin?’ Jawel, ook in Nijmegen, ‘maar alleen omdat het moest’. / Paul van den  Broek

In het Huis van de Nijmeegse geschiedenis (Mariënburgkapel) opent op 21 februari de tentoonstelling ‘Bommen op burgers’. Tot  en met 23 augustus.