OPINIE Jaren geleden besloot de Radboud Universiteit om als bezuiniging alle kerstpakketten te schrappen. Het bespaart 275.000 euro, maar René ten Bos (hoogleraar Filosofie) is er nog altijd niet aan gewend en mist zijn (voorheen) jaarlijkse beloning. 'Hoe dom is het om dit af te schaffen? Rust aan het arbeidsfront is ermee gediend. Nee, de wereldvrede zelfs. Ik gun alle volkeren in de wereld een kerstpakket.'

‘Een Nederlandse bank wil van het kerstpakket af. Bazen binnen de bank hebben rigide saneringsmaatregelen aangekondigd. In schaarse tijden is het ongepast met cadeautjes te strooien. De rekenmeesters maakten al snel duidelijk dat door te stoppen met de jaarlijkse gratificatie maar liefst twintig arbeidsplaatsen gered kunnen worden.

Twintig! Dat is niets. Men schaamt zich niet om dit getal te noemen en doet voorkomen alsof het gaat om een vanzelfsprekende daad van solidariteit met twintig medewerkers. Wie deze mensen zijn, is niet duidelijk. Het gaat om een abstract behoud van banen. Hoe lang de betoonde solidariteit werkt, is natuurlijk ook een raadsel, want te vermoeden valt dat het niet al te lang zal duren of een volgende ontslagronde zal worden ­aangekondigd.

Melancholie
Ik vind het jammer dat het kerstpakket onder druk komt te staan. Weer een traditie waaraan gemorreld wordt. Niets is meer heilig. Maar waar je nog kunt zeggen dat de discussie over Zwarte Piet aanvankelijk vanuit het o zo kritische buitenland aangezwengeld werd om daarna pas een bepaald momentum binnen de eigen landsgrenzen te krijgen, daar zijn door-en-door Hollandse schraalhanzen nu zelf verantwoordelijk voor het uithollen van een oude gewoonte. Zou Geert Wilders er al een standpunt over hebben ingenomen? Of is het kerstpakket soms geen populistisch relikwie waar je zoveel woede mee kunt kanaliseren als met Zwarte Piet?

Ik heb me altijd verheugd op het kerstpakket. Doe ik nog steeds, ook al moet ik zeggen dat mijn broodheer helaas ook toegegeven heeft aan de eisen van de versobering. Als de moralisten de baas worden in het land, berg je dan maar! Ik weet wel dat ik soms kon opzien tegen het kerstpakket.

‘Ooit was het kerstpakket een soort filantropische daad’

Dat kwam vooral doordat de dozen soms zo groot waren dat ik ze slechts met het nodige balanceren op de fiets mee naar huis kon nemen. Je zou daarom aparte kerstpakketten moeten samenstellen voor mensen die op de fiets naar hun werk gaan en voor mensen die met de auto naar hun werk gaan. Om maatschappelijke verantwoordelijkheid aan te moedigen zouden de kerstpakketten voor de fietsers wat duurder moeten worden samengesteld. Kleiner maar fijner – dat is iets waar een automobilist toch doorgaans niets van moet hebben. Ik weet nog hoe groot de vreugde bij vrouw en kinderen was als ik weer met zo’n fraai pakket thuiskwam. Meestal kom je moe thuis, maar nu was er een gratificatie: papa valt bij wijze van uitzondering in de gratie.

Hoeveel gezinnen zijn er de sombere dagen rondom kerst niet gered van de melancholie door het kerstpakket? Ik zie mijn kinderen nog zo door de balen sierstro naar de nootjes, de chocoladerepen, de dadels en de potten stroop grijpen. Aan papa en mama gaven ze dan de twee flessen wijn.

Vrekken
De vrekken bij de bank weten niets van tradities. Ooit was het kerstpakket een soort filantropische daad. Mensen in de stad zorgden ervoor dat de boeren op het land ook tijdens de ijzigste winters wat te eten hadden. Bedrijven en organisaties namen dit over en begonnen steeds vaker ook hun werknemers te paaien met het kerstpakket. Alleen de hardvochtigste communisten konden hier op tegen zijn: arbeiders kunnen volgens deze lieden immers alleen door permanent lijden tot revolutie worden aangespoord.

‘SP’ers en PVV’ers: sta op en verenig u! Red het kerstpakket’

Het kerstpakket is de ware antirevolutionaire geste: een jaar ongenoegen en wrevel krijgt plotsklaps een aura van mildheid. Hoe dom is het om dit af te schaffen? Rust aan het arbeidsfront is ermee gediend. Nee, de wereldvrede zelfs. Ik gun alle volkeren in de wereld een kerstpakket.

Een geste dus. Een gebaar. Kenmerkend aan het gebaar is dat degene die het maakt er niets voor terug wil. Gebaren zijn middelen zonder doel. Gebaren hebben wel effecten: ze versterken de ­gemeenschapszin en zijn in deze zin – en alleen in deze zin – politiek. Niet alleen in de familie, onder de kerstboom, maar ook in het bedrijf zelf zie je die gemeenschapszin.

Iedereen rijdt of fietst naar huis met een kerstpakket. Hoeveel mooier dan dat stiekeme gedoe van Zwarte Pieten in schoorstenen! De baas zit thuis, rookt pijp, drinkt een borrel en weet dat hij dit jaar de mensen in ieder geval één keer heeft blij gemaakt. Waarom? Omdat hij er niets voor terug wil. Het kerstpakket is een echte gift en de echte gift is altijd non-reciproque.

Ik wil daarom alle lezers ook oproepen om in verzet te komen tegen het dreigende einde van het kerstpakket. Als ik ooit een taak voor populisten in het land zag, dan is het wel in relatie tot het kerstpakket. SP’ers en PVV’ers: sta op en verenig u! Red het kerstpakket.’

Dit artikel verscheen maandag als opiniestuk in het Financieel Dagblad.