Stel, je gooit een zak poeder à la suiker in een zwembad en al het water stijft op tot gel. Wat zou je dan met een dergelijke stof nog meer allemaal kunnen doen? Scheikundige Alan Rowan droomt van de mogelijke toepassingen van de (mede) door hem ontdekte supergel. Nature publiceert vandaag het verhaal van de revolutionaire vondst. Echt, je hebt er maar heel weinig van nodig. Nu nog een kilo, straks misschien nog maar een theelepeltje. Zo’n klein beetje stof kan een heel zwembad vol water doen opstijven. Kun je erop lopen? ‘Ik denk dat je er langzaam doorheen zakt’, vertelt scheikundige Alan Rowan. ‘Afhankelijk van hoe zwaar je bent natuurlijk. We hebben het niet geprobeerd.’ De stof is nog erg kostbaar. Rowan is degene die samen met collega-scheikundige Paul Kouwer een revolutionaire vondst deed: een kunststof die gel wordt zodra hij warm wordt. Bij kou smelt de gel weer tot vloeistof. De scheikundigen ontwikkelden een netwerk van polymeren dat water vasthoudt. Rowan tekent op een blaadje een aantal draadjes. ‘Al eeuwenlang wordt touw gemaakt door draadjes in elkaar te draaien. Zo werkt dit ook. Elk draadje is even sterk.’ Dat is de reden dat van de stof maar weinig nodig is om van een vloeistof gel te maken.

Eureka-moment Als basis voor het idee diende de menselijke cel. Daar zijn het eiwitten die voor stevigheid zorgen. Elke cel bevat duizenden ijzersterke draden. De scheikundigen hebben deze celstructuur nagemaakt. ‘Het Eureka-moment kwam toen we toevallig een monster in de koelkast hadden gezet. Het was opeens weer vloeistof!’ Rowan is zo blij als een kind met de vondst. Niet alleen omdat het leuk is om te fantaseren over de toepassingen (kunnen we de zee opstijven en naar Amerika lopen, kunnen we een meer in Afrika geleren zodat het water niet verdampt – nee dat heeft geen zin want gel verdampt net zo hard als water) maar met name omdat de ontdekking leidt tot praktische toepassingen. ‘Denk aan het behandelen van een wond. Je kunt daar wat van onze stof op spuiten die een pleister wordt. Het mooie is dat het wondvocht door kleine gaatjes in de structuur wel naar buiten kan, maar er geen bacteriën naar binnen kunnen. En wil je de pleister verwijderen, dan maak je ’m gewoon even koud.’ Rowan doet na hoe je vandaag de dag een pleister lostrekt. Pijnlijk, nietwaar? ‘Dat hoeft dan niet meer.’ Samen met het bedrijf Noviotech kijken de scheikundigen hoe de stof in de medische wereld kan worden toegepast. ‘Maar denk ook aan producten’, vervolgt Rowan. ‘Je kunt stof maken van water. Misschien kun je er ooit gebouwen mee bouwen?’ Moet het alleen niet gaan vriezen. Maar daar wordt vast ook wat op gevonden. De ontdekking is volgens Rowan ook belangrijk omdat die aantoont dat op universiteiten uitvindingen worden gedaan die als tegenwicht kunnen dienen voor de crisis . ‘De maatschappij kan niet zonder jonge, creatieve mensen die nieuwe dingen bedenken. Op deze manier geven wij het ontvangen onderzoeksgeld terug aan de maatschappij.’ Nog een laatste voordeel van het nieuwe materiaal: het is niet giftig. Zou Rowan een ‘gesmolten’ glas water opdrinken nadat hij er gel van had gemaakt? Hij lacht: ‘Dat zou ik eerst een student laten doen.’ / Annemarie Haverkamp