Een groep Joodse en Israëlische studenten en medewerkers zegt zich niet veilig te voelen op de campus. Ze stellen zeven maatregelen voor. Het college is zich bewust van de situatie, maar geeft ook aan dat ingrijpen niet eenvoudig is.

Meteen aangifte doen tegen elke vorm van antisemitisme, beleid opstellen voor het wel of niet uitnodigen van controversiële sprekers en het verbod op gezichtsbedekkende kleding handhaven in gebouwen op de campus.

Het zijn drie van de zeven maatregelen waarmee een groep Israëlische en Joodse studenten en medewerkers, die zich niet veilig zeggen te voelen op de campus, het college van bestuur van de Radboud Universiteit aanmanen tot actie.

‘We kunnen niet blijven toekijken en doen alsof er niets aan de hand is’

“Sinds 7 oktober 2023 is de onrust aan Nederlandse universiteiten sterk toegenomen”, staat te lezen in het document dat ze online en onder journalisten hebben verspreid. De Radboud Universiteit, waar het afgelopen jaar veel pro-Palestinademonstraties waren, is daar volgens de groep geen uitzondering op. Volgens hen ervaren met name Joodse en Israëlische studenten en medewerkers gevoelens van onveiligheid, intimidatie, sociale uitsluiting en zelfs dreiging.

In het document staan enkele korte, wegens veiligheidsredenen geanonimiseerde quotes van Joodse of Israëlische studenten en medewerkers die deze gevoelens moeten illustreren. Zo zegt iemand bang te zijn om Hebreeuws te praten op de campus en overweegt een medewerker wegens de onrust de universiteit te verlaten. Ook getuigt een student die in gesprek ging met een pro-Palestinademonstrant op intimiderende wijze te zijn bejegend.

Mohammed Khatib

De groep bestaat uit dertien personen die uit veiligheidsoverwegingen anoniem wensen te blijven, zegt student bestuurskunde Milos Boksan, die optreedt als woordvoerder. Zelf is Boksan niet Israëlisch of Joods, maar hij kent verschillende studenten en medewerkers die dat wel zijn. ‘We kunnen niet blijven toekijken en doen alsof er niets aan de hand is.’

Het afgelopen jaar heeft de groep in verschillende gesprekken zorgen gedeeld met het college van bestuur, vertelt Boksan. Het laatste gesprek was kort na de commotie rondom Mohammed Khatib, de omstreden activist die in oktober naar de campus zou komen. Het kabinet verbood te komst van Khatib, waarna hij een korte toespraak via een livestream hield.

‘We waarderen dat het college met ons in gesprek wil en naar ons luistert, maar voor studenten en medewerkers is er niets veranderd’, zegt Boksan. ‘Daarom zoeken we nu de openbaarheid met dit plan.’

Een woordvoerder van de universiteit geeft aan dat het college van bestuur zich bewust is van de internationale spanning die doorwerkt op de campus en die leidt tot gevoelens van onveiligheid. ‘De universiteit wil een veilig klimaat bieden waarin respectvol met elkaar wordt omgegaan en waarin ruimte is voor emoties. De universiteit vindt racisme, discriminatie en oproepen tot haat en geweld niet acceptabel.’

Gezichtsbedekkende kleding

Een van de maatregelen die de groep voorstelt is het handhaven van het verbod op gezichtsbedekkende kleding in gebouwen op de campus. ‘Begrijp ons niet verkeerd, wij zijn absoluut niet tegen het demonstratierecht’, zegt Boksan. ‘Wat ons betreft mogen activisten zeker buiten demonstreren, dat is een groot goed dat we moeten beschermen. Het is denk ik wel terecht dat het kabinet kijkt naar een afgebakend verbod op gezichtsbedekkende kleding bij deze demonstraties.’

Afgelopen september vroeg een meerderheid van de Tweede Kamer inderdaad om een totaalverbod op gezichtsbedekkende kleding bij demonstraties. Dat is echter niet mogelijk, schreef minister van Justitie en Veiligheid David van Weel begin januari in een brief aan de Tweede Kamer.

Volgens Boksan is het echter meermaals gebeurd dat pro-Palestinademonstranten ook in gebouwen van de Radboud Universiteit met gezichtsbedekkende kleding demonstreerden, bijvoorbeeld bij een protest in de Refter of tijdens een open dag van de universiteit. Aan onderwijsinstellingen die door de overheid erkend zijn, is dat verboden sinds het boerkaverbod op 1 augustus 2019 in werking trad. ‘De bewakers die erbij stonden, grepen niet in. Het college van bestuur heeft aan ons bevestigd dat dit niet mag, maar toch handhaven ze de regel niet.’

‘Als iemand een mondkapje draagt hoeft die persoon daarvoor in principe geen reden op te geven’

Dat klopt, en daar is ook een reden voor, zegt de universiteitswoordvoerder. De meeste demonstranten in de Refter en op de master open dag droegen volgens hem een mondkapje, en dat is wel toegestaan. ‘Als iemand een mondkapje draagt hoeft die persoon daarvoor in principe geen reden op te geven.’

Beveiligers van de universiteit kunnen bovendien niet altijd zomaar ingrijpen. ‘In het belang van de veiligheid van iedereen moeten bij elke situatie opnieuw alle belangen tegen elkaar afgewogen worden. De beveiligers van de universiteit kunnen mensen aanspreken. Handhaven in de zin van de wet is een taak van de politie’, aldus de woordvoerder.

Student intifada

Een andere wens van de groep is dat de universiteit aangifte doet wanneer demonstranten zich schuldig maken aan antisemitisme. Dat gebeurt volgens Boksan bijvoorbeeld wanneer ze oproepen tot een student intifada of wanneer ze de leus ‘From the river to the sea, Palestine will be free’ scanderen.

Pro-Palestinademonstranten zien dat zelf anders. ‘Wij bedoelen er niet mee dat we alle Israëliërs hun land uit willen zetten’, zeiden twee van hen eerder tegen Vox. ‘Wat we willen is dat er één Palestina komt waarin iedereen kan wonen, ongeacht geloof en afkomst.’

‘Dit is gewoon een oproep om Israël van de kaart te vegen’

Boksan: ‘Dit is gewoon een oproep om Israël van de kaart te vegen. Bovendien heeft Onderwijsminister Eppo Bruins universiteiten eerder al opgeroepen om aangifte te doen in geval van antisemitisme. Wij hopen dat de Radboud Universiteit daar gehoor aan geeft.’

Ook het college van bestuur vindt het gebruik van de slogan in deze context afkeurenswaardig, zegt de universiteitswoordvoerder. ‘Het is bekend dat de leuze als buitengewoon kwetsend kan worden ervaren waardoor ze het goede gesprek in de weg staat.’

Toch is ingrijpen ook hier ingewikkeld. De omstreden kreet valt namelijk onder vrijheid van meningsuiting en het gebruik daarvan is niet strafbaar, blijkt uit een uitspraak van het Amsterdamse hof. Van strafbare feiten doet de universiteit wel aangifte, aldus de woordvoerder. ‘Studenten en medewerkers kunnen dat zelf ook doen. Een vertrouwenspersoon van de universiteit kan hen daarbij helpen.’

Zichtbaar optreden

De groep hoopt ook dat de universiteit beter optreedt tegen medewerkers die bijdragen aan gevoelens van onveiligheid. Volgens het document komt het voor dat medewerkers aantoonbaar propaganda verspreiden van bijvoorbeeld terreurorganisaties – in een voetnoot staat het voorbeeld van een docent die een statement van de militante beweging Hezbollah (waarvan de militaire vleugel in de Kennisbank Terroristische Organisaties van de overheid staat) deelde op X.

Wat verwacht de groep van de universiteit? ‘Dat is een lastige vraag, want je moet je als student enigszins terughoudend opstellen in je houding ten opzichte van medewerkers’, zegt Boksan. ‘Maar waar het ons om gaat, is dat studenten door dit soort uitingen soms niet meer naar de campus willen komen.’

‘Wat het college van bestuur dan wel moet doen? Zichtbaar optreden’

Als uitingen van een medewerker niet passen binnen de gedragscode van de universiteit, of de regeling sociale media, wordt verwacht dat de leidinggevende van die medewerker daarover een gesprek voert, zegt de universiteitswoordvoerder. Op vragen over individuele medewerkers wil hij niet ingaan.

De groep is van mening dat het college van bestuur dit niet kan blijven afschuiven op leidinggevenden of afdelingshoofden. ‘Dan gebeurt er niets. Wat het college van bestuur dan wel moet doen? Zichtbaar optreden. Hoe? Die keuze is aan hen.’

Het college van bestuur zegt de initiatiefnemers uit te nodigen voor een gesprek over hun zeven voorstellen voor een meer waardige campus. Die reactie stelt Boksan enigszins teleur. ‘We gaan graag in gesprek, maar er moet ook iets veranderen.’