De afgelopen twintig jaar waren het tijdperk van de ondernemende universiteit. Overheidsuitgaven voor universiteiten groeiden slechts met de voet op de rem en universiteiten moesten hun heil zoeken bij financiering door bedrijven. Universiteiten gingen zichzelf ook zien als ondernemingen en gingen op zoek naar winstgevende activiteiten, of moedigden hun onderzoekers aan om kennis te verzilveren. Het bedrijfsleven zou er beter van worden en de universiteit ook. ‘Win-win’, u kent het riedeltje.

De houdbaarheid van dit model is stilaan bereikt. Waar deze gekte het verst is doorgeschoten, beginnen de lijken uit de kast te vallen. Ondanks hardnekkige ontkenningen, bleek vorige week dat Groningse universiteitsmanagers nog weer meer publieke middelen hadden gebruikt om universiteitje te gaan spelen in China. Eerder al maakten we ons zorgen over Leidse privé-koninkrijkjes bij belastingjuristen, of de invloed van fossiele bedrijven bij Rotterdamse managementopleidingen. In Maastricht brak laatst het schandaal los van twee hoogleraren die zich jarenlang hadden verrijkt door publieke medische kennis gratis onder te brengen in hun eigen bedrijfjes.

‘Fraude’, zou je denken. ‘Hou je aan de regels!’ Maar dat is niet het punt. Dit zijn de uitwassen van een onderliggende toe-eigening van publieke middelen door private doelen. Net zo erg is dat universiteiten de basisfinanciering die ze krijgen van de overheid, gebruiken om bedrijfsgerichte projecten te belonen of aan te vullen (het ‘matchen’). De schande is niet dat twee professoren hun zakken vullen, maar dat publieke kennis systematisch wordt aangestuurd en zelfs geprivatiseerd door de sterkste particuliere belangen. Het grotere plaatje zijn campussen als veredelde grootindustriële onderzoekscentra, of verlengstukken van natuurvernietigende landbouw. Of nog: dat de regering op verzoek van het grootbedrijf massaal budget gaat verschuiven naar de technische universiteiten. Om internationaal verhandelbare patenten in nanomaterialen of halfgeleiders te subsidiëren, wordt geld weggehaald bij het opleiden van leraren Nederlands, huisartsen, of competente beleidsmakers (alsof dáár geen prangende behoefte aan is).

De universiteit is een publieke dienst, net zoals de brandweer of de openbare bibliotheek. Ze is er niet alleen voor wie dat kan betalen en is er ook niet om te avonturen met uw belastinggeld. De ideologie van de ondernemende universiteit beloont het verkeerde gedrag, privatiseert kennis, en leidt uiteindelijk tot deze uitwassen.

Ik maak me sterk dat het niet eens goed is voor onze economie.

Lees alle columns van Willem Halffman