De boefjes Sent hebben het concept ‘heitje voor een karweitje ontdekt’. Nu geef ik als econoom graag een financiële beloning voor goed gedrag. Maar als econoom heb ik ook van de kredietcrisis geleerd dat het wel belonen van goed gedrag en niet bestraffen van slecht gedrag, zoals bij bonussen, tot ongewenst gedrag leidt. Moet ik de boefjes dan financieel bestraffen voor slecht gedrag? Daar heb ik als gedragswetenschapper dan weer aarzelingen over.

De resultaten van een veldexperiment op een kinderopvang in Israël illustreren hoe het koppelen van een financiële straf aan een gewenste gedragsverandering negatief kan uitpakken. De leiding van de kinderopvang besloot kleine boetes te geven als ouders hun kinderen te laat bij de opvang ophaalden. Dit resulteerde juist in een toename van het aantal keer dat ouders hun kinderen bij de kinderopvang te laat ophaalden. Hoewel ouders wisten dat ze verondersteld werden om hun kinderen vóór een specifieke tijd op te halen bij de kinderopvang, werden de consequenties van te laat zijn nooit gecommuniceerd naar de ouders. Toen de boete werd ingesteld, was de consequentie duidelijk en hing er een prijskaartje aan de optie om je kind(eren) na sluitingstijd op te halen. Ouders dachten hun recht simpelweg te kunnen afkopen, en begrepen niet dat de boete hen duidelijk had moeten maken dat te laat komen niet door de beugel kon. Zelfs toen de financiële straf werd afgeschaft, kwamen ouders die in het verleden boetes hadden betaald veel vaker te laat dan ouders die in een controlegroep zaten.

Zoals mijn favoriete filosoof Loesje zo wijs schreef: ‘Geld als machtsmiddel. Dat begint al als kinderen voor straf geen zakgeld krijgen.’ Kortom, de boefjes Sent mogen voortaan mijn auto voor een aai over hun bol wassen.

Lees alle columns van Esther-Mirjam Sent