Stan van Pelt werkte als onderzoeker bij het Donders Instituut, tot hij besloot het roer om te gooien en journalist te worden. Sinds 1 september is hij redacteur bij Vox. Stan heeft de portefeuille 'wetenschap' onder zijn hoede. Hoe kijkt hij nu tegen zijn oude werkveld aan? Deel 3 in een serie columns over de journalist versus de wetenschapper.

‘Op een krantenredactie worden de beste journalisten meestal chef’, zegt de Vox-hoofdredacteur tussen neus en lippen door bij de koffieautomaat. Kijk naar Natalie Righton, de journaliste die vorig jaar minister Halbe Zijlstra ten val bracht omdat hij een bezoek aan Poetins datsja verzonnen had. Zij is inmiddels nieuwschef bij de Volkskrant.

‘Gaat dat in de wetenschap ook zo?’, vraagt mijn baas – zelf ooit regiochef bij de Gelderlander – terwijl ze met het koffiebekertje terug naar de redactie loopt.

Ik glimlach. Tja, in grote lijnen wel. Als je kwaliteit afmeet aan de lengte van de publicatielijst en de hoeveelheid binnengehaalde subsidies tenminste. Dat zijn nog altijd de beste voorspellende factoren voor een succesvolle academische carrière. Het werkt zelfversterkend: heb je een publicatie in Nature met baanbrekend onderzoek, dan zijn subsidieverstrekkers sneller overtuigd dat geld aan jou goed besteed is.

Met dat geld kun je mensen aannemen, meer onderzoek doen en meer publiceren. Bovendien vergroot een binnengehaalde beurs de kans dat je een volgende krijgt – het mattheuseffect. Als die trein eenmaal op gang komt groei je vanzelf door naar een leidinggevende positie. Zeker omdat onderzoeksinstituten het fijn vinden als iemand zich via subsidies ‘terugverdient’.

Maar of je dan ook de beste onderzoeker bent is lastig te zeggen. Lever je wetenschappelijk broddelwerk af, dan blijkt dat soms pas jaren later – kijk naar Diederik Stapel – of helemaal nooit. Dat komt doordat nog steeds maar weinig experimenten herhaald worden – voor zover die überhaupt exact na te doen zijn. Bovendien zijn subsidieverstrekkers vooral geïnteresseerd in onderzoeksplannen, niet in de daadwerkelijke resultaten.

Niet dat ik alle hoogleraren nu matige wetenschappers wil noemen – dat gaat wat ver. Maar ik heb genoeg uitstekende onderzoekers om me heen zien afhaken omdat ze het carrière- en subsidiespelletje niet optimaal speelden. Zij gingen liever voor kwaliteit dan voor de snelle winst.

Toch is de schrijvende pers nog minder te benijden. ‘Je bent zo goed als je laatste stuk’, hangt op een tegeltje in de huiskamer van elke journalist. Maak je te veel fouten, ook onbedoeld, dan lig je er snel uit.

Misschien hoeft de wetenschap daar toch ook weer geen voorbeeld aan te nemen.

Lees alle columns van Stan van Pelt