Ooit was de universiteit een plek waar je nog echt kon nadenken. Waar je maanden kon broeden op een nieuwe theorie om die vervolgens, ongestoord en in opperste concentratie, aan het papier toe te vertrouwen. Inmiddels hebben internet en de sociale media de universiteit overgenomen en zijn we met z’n allen vooral aan het mailen, surfen en twitteren.  Diep nadenken is onmogelijk want we worden voortdurend onderbroken en afgeleid door het informatiebombardement dat onze samenleving teistert. De ernst van de situatie wordt goed uitgelegd in het recente rapport  De Zwarte Kant van Sociale Media: sociale media maken ons dom, asociaal, oppervlakkig, sensatiebewust, en zelfs ons geheugen wordt er door aangetast. Natuurlijk heeft internet ook positieve kanten en als onderzoeker profiteer ik dagelijks van de mogelijkheden om te communiceren met collega’s en snel gerelateerd werk te vinden. Maar telkens wanneer ik iets moeilijks moet doen, vecht ik met het internet. Om het informatiebombardement te beperken heb ik sowieso geen smartphone en doe ik niet aan Facebook en Twitter. Ik schakel internet het liefst uit (per geschreven alinea komen er toch al snel drie mails binnen) en zorg dat mijn wilskracht maximaal is zodat ik verleidingen het hoofd kan bieden. Maar regelmatig moet ik toch iets opzoeken in mijn e-mailcorrespondentie of op Google Scholar en dan zijn er direct talloze mails, nieuwssites, blogs enzovoorts die om aandacht schreeuwen. Per dag houd ik de strijd meestal zo’n vijf uur vol, daarna geef ik het op. Mijn stellige indruk is dat het leeuwendeel van onze huidige studenten, opgegroeid met sociale media, minder goed dan vorige generaties in staat is om zich langdurig op iets te concentreren en zich daarbij af te sluiten van internet. Ze zien daar überhaupt de wenselijkheid niet van in. De problemen die collega Jan Derksen ervaart met hoorcolleges passen in dit beeld. Wat zullen de gevolgen zijn van deze ontwikkelingen voor de wetenschap en voor de wereld? In het nieuwe programma De Wereld Leert Door moet iedere geïnterviewde wetenschapper de naar Robbert Dijkgraaf vernoemde ‘Dijkvraag’ beantwoorden: als morgen de wereld vergaat, welk groot inzicht wilt u dan in de vorm van een tweet de kosmos in slingeren?  Een onmogelijke vraag, want grote inzichten laten zich zelden comprimeren tot een tweet.  Maar laat ik dan toch een cultuurpessimistische poging doen: ‘Het einde van de wereld is veroorzaakt door internet en sociale media. Door de informatie-explosie stopte het denken.’

Lees alle columns van Frits Vaandrager