Een universitaire staking kan ook averechts werken
-
Adriaan Duiveman. Foto: Dick van Aalst
Vakbonden FNV en AOb willen staken tegen de bezuinigingen op hoger onderwijs. Columnist Adriaan Duiveman is sceptisch. ‘Een serieuze staking zou ervoor zorgen dat deze studenten onvermijdelijk studievertraging oplopen, inclusief de bijbehorende opstapelende studieschulden. Zo maak je vijanden van je beste vrienden.’
Als je gaat staken, dan is het menens. Wanneer er geen auto’s meer van de band rollen, wanneer de treinen stilstaan en wanneer de afvalzakken opstapelen in de straten, dan moet je wat als fabrieksdirecteur of burgemeester. Maar geldt dat ook wanneer academici staken? Ik betwijfel het. Erger nog, ik denk dat een staking nog wel eens tegen ons zou kunnen werken.
Vakbonden FNV en AOb hebben besloten: ze gaan staken op de universiteiten. Hoe precies, weten ze nog niet. Persberichten hebben het over een ‘estafettestaking’, rapporteerde Vox, waarbij academici instelling voor instelling het werk neerleggen. In de progressieflinkse bubbel van BlueSky gonsde het echter al langer van stakingsbereidheid. Het mag nog wel een tandje activistischer, zo lijkt de teneur. In de hoop het gouden FNV-speldje van hun grootvaders te evenaren kijken academici ernaar uit om hun laptop ferm dicht te klappen en het werkcollege kordaat via Brightspace af te zeggen.
Ik snap het. Na demonstraties, open brieven en rode vierkantjes op de LinkedIn-timeline is het de rechtse coalitie maar niet aan het verstand te peuteren dat Nederland drijft op de kennis die de universiteiten produceren. Daarnaast zullen de bezuinigingen heel reële gevolgen hebben. Er staan banen op de tocht en unieke studieprogramma’s zullen verdwijnen, en dat alles zodat extreemrechts zijn anti-intellectuele wraakzucht kan botvieren. Ik snap de wanhoop. Maar wanhoop is niet de beste raadgever.
‘Staken werkt als je werkelijk iets platleg. Bij een academische staking is dat niet zo’
Staken werkt als je werkelijk iets platlegt. Wanneer de samenleving niet meer functioneert, wanneer grootkapitalisten rode cijfers draaien, kortom, wanneer de impact heel direct gevoeld wordt. Bij een academische staking is dat niet zo. Universiteiten hebben een vitale rol in de samenleving, maar die functie is helaas niet zo tast- of zichtbaar. Stel dat er een maand of twee volop wordt gestaakt door wetenschappers en dat de stakingsbereidheid echt zo groot is als de bonden hopen, dan nog is de impact pas vertraagd zichtbaar. Als deze überhaupt ooit al zichtbaar wordt.
Een staking nu zou, ik zeg maar wat, in Q2 van 2028 een procentpunt minder economische groei dan verwacht opleveren omdat de ingecalculeerde innovatie achterliep op de ramingen. En dat ene boek over zuid-Minoïsche beerputopgravingen— voor een schamele 200 euro te koop bij uitgeverij Brill — komt misschien twee hele maanden later uit.
Erger nog, de enige groep die een directe impact zal ervaren van een staking, zijn de studenten. En laat dat net de groep zijn die je te vriend moet houden. Immers, zij waarderen het werk van wetenschappers wel degelijk. Maar een serieuze staking zou ervoor zorgen dat deze studenten onvermijdelijk studievertraging oplopen, inclusief de bijbehorende opstapelende studieschulden. Je maakt zo vijanden van je beste vrienden.
Een echte staking zou daarmee koren op de radicaalrechtse molen zijn. Je kan de frames al uittekenen die het X-account van de PVV de wereld in gaat slingeren. Zielige studenten als willoze slachtoffers van werkschuw, verwend professoraat. Het gebrek aan directe, zichtbare impact bewijst alleen maar dat al dat linkse hobbyisme het land niks oplevert. En zeker als, zoals ik verwacht, de stakingsbereidheid op letteren- en SW-faculteiten veel hoger ligt dan op de andere faculteiten, zal dat ook het imago van de menswetenschappen niet goeddoen.
De term ‘staking’ ronkt van de rode arbeidersromantiek. Maar misschien moeten we accepteren wat we ten diepste zijn: witte boorden. Belangrijke witte boorden; onmisbare zelfs. Maar witte boorden niettemin.
Lees alle columns van Adriaan Duiveman
J schreef op 16 januari 2025 om 12:17
Amen.
Henning schreef op 16 januari 2025 om 14:28
Ik ben vaak het eens met je columns maar deze keer niet, Adriaan. Kijkend naar je argumenten kan bijna elke staking in vitale sectoren averechts werken (en moet om deze reden maar beter afgelast worden?). Als apothekers, artsen en verpleegkundigen staken, ervaren ook alleen (vaak kwetsbare) patiënten de impact. Radicaalrechtse partijen zouden ook hier frames kunnen gebruken als ‘Zielige patiënten als willoze slachtoffers van werkschuwe, verwende artsen en apothekers’. Desondanks heb ik het idee dat er in het verleden wel degelijk draagvlak hiervoor was vanuit de brede maatschappij. Waarom zou dit bij onderwijs anders zijn? De bezuinigingen betreffen immers niet alleen het hoger onderwijs, maar al het Nederlandse onderwijs.
Daarnaast mis ik in je stuk andere voorstellen om (effectief) tegen de bezuinigingen in te gaan. Ik ben oprecht benieuwd welke andere ideeën dan een staking je hebt.
Christian Kicken schreef op 16 januari 2025 om 15:31
Ik zie dat je weer een carrièreswitch overweegt naar de advocatuur van de duivel, Adriaan! Volgens mij wil het hoger onderwijs niet gokken op een gunstigere politieke wind in 2028, en ik hoop zelf dat we weer zo snel mogelijk naar de stembus mogen lopen. Maar vraag je ook af: bevestig je juist het stereotiep van ‘witte boorden’, wanneer het hoger onderwijs staken niet als serieus pressiemiddel overweegt? De ‘de gele hesjes’ zijn weer uit het straatbeeld, dus er is volop ruimte voor ‘de rode hesjes’.
Johannes schreef op 17 januari 2025 om 08:19
Staken in het hogeronderwijs vind ik een van de absurdste dingen die er is. Je betaald als student voor onderwijs. Als je niet komt opdagen or je docent niet op komt dagen, dan heb je daar alleen maar jezelf mee als student. Rode romantiek inderdaad.
Bezorgde student schreef op 17 januari 2025 om 09:43
Twee opmerkingen:
Adriaan merkt op dat degene die de dupe zijn van eventuele stakingen studenten zijn. Dat is ongetwijfeld waar. Maar hij vergeet erbij te zeggen dat studenten ook degenen zijn die de dupe zijn van de bezuinigingen.
En de gevolgen daarvan zijn vele male groter en erger dan het missen van een paar colleges. Ik kan natuurlijk alleen voor mezelf spreken, maar wat mij betreft staan wij studenten dan ook vierkant achter de stakingen.
Ten tweede betwijfelt Adriaan of stakingen in het WO gevoelt zullen worden bij de beleidsmakers in Den Haag. Als je met staken bedoelt dat je als docent, in plaats van colleges te geven, een dag lang thuis op de bank gaat hangen en Netflix kijken, dan klopt dat natuurlijk zeker. Dat is echter niet wat de vakbonden bedoelen. Als alle WO-werknemers (en studenten!) samen op het Malieveld gaan demonstreren, en dat desnoods meerdere keren doen, wordt dat echt wel opgemerkt in Den Haag.
Bovendien heeft de coalitie geen meerderheid in de EK, dus het enige wat we hoeven doen om de bezuinigingen terug te draaien is druk uitoefenen op middenpartijen in de EK.
Daarom denk ik dat Arjen geen gelijk heeft, en dat stakingen in het WO wel degelijk effect kunnen hebben.
Bezuinigen kan best schreef op 20 januari 2025 om 09:58
Als (estafette)staken mogelijk is zonder last voor studenten, waren er blijkbaar sowieso meer FTE’s en flutcollege’s dan strikt noodzakelijk en kan er ook best bezuinigd worden.