Hoe selectief moeten wetenschappers zijn bij het ontvangen van onderzoeksgeld? Klimaatactivisten eisen dat universiteiten geen geld meer aannemen van aardoliebedrijven, in ieder geval niet tot die zich daadwerkelijk committeren aan de 1,5 graden-doelstelling. Met onderzoek zou je fossiele extractie verder faciliteren, eventueel door bedrijven een groen sausje te verschaffen.

Niemand gaat natuurlijk nog roepen dat feiten slechts feiten zijn, los van wie ze betaalt. Politiek blinde wetenschappers hebben zich zo al iets te vaak laten misbruiken, bijvoorbeeld om de regulering van milieu- of gezondheidsschade te traineren. Wie dat niet doorheeft, is zelf een fossiel – uit het positivistisch tijdperk.

Een subtieler argument is dat bedrijven beoordelen niet ónze verantwoordelijkheid is, maar die van de wet. Dat veronderstelt dat alles wat niet verboden is, ook goed is. Zelfs in Nederland moet je onder een steen wonen om niet te merken dat ook binnen de wet veel immorele dingen mogelijk zijn. In de wetenschap hebben we bijvoorbeeld de grote prijzen van het Ammodo fonds, dat is opgezet met weggesluisd pensioengeld van havenarbeiders. Door een slimme vondst was dat geheel legaal, maar moreel zo dubieus dat vooraanstaande wetenschappers opriepen om de prijs niet te aanvaarden.

Een slimme strategie om een fossiel embargo te vermijden, is om de zaak ingewikkeld te maken. “Als we beginnen bij oliegigant X, waar trek je dan de grens? Straks kunnen we van niemand meer geld aannemen!” De Nederlandse chemie draait grotendeels op fossiele bronnen, ook al doen ze zelf niet aan extractie. Dat klopt natuurlijk. Behalve de bedrijven die doelbewust klimaatbeleid hebben zitten saboteren, zijn er tevens ‘grijze’ bedrijven. Zo zitten er onder farmaceutische bedrijven ook notoir dubieuze klanten en zelfs de suikerindustrie is niet altijd netjes. Als we daaraan beginnen…

Maar is dat een reden om niet kritisch te kijken naar onze financiers? Omdat er grensgevallen zijn, letten we maar niet op de echt dubieuze klanten? We kunnen een voorbeeld nemen aan hoe onze medici niet langer geld aanvaarden van de tabaksindustrie, die het inmiddels té bont heeft gemaakt.

Dus laten we in ieder geval beginnen bij de vaststelling dat dubieuze financiers bestáán en dat we daarvan geen geld moeten aannemen. Dan kunnen we daarna uitzoeken waar de grens ligt en wie die moet trekken.

Lees alle columns van Willem Halffman