Duizenden vrouwelijke wetenschappers uit de hoek van bèta en techniek hebben de afgelopen twee weken foto’s getwitterd met de hashtag #girlswithtoys, waarop ze te zien zijn met telescopen, Marsvoertuigen, microscopen, interferometers, lasers en eindeloos veel andere apparatuur. Aanleiding voor deze twitter-campagne was een onhandige uitspraak van de vooraanstaande Amerikaanse astronoom Shrivinas Kulkarni, sinds afgelopen week eredoctor van onze universiteit. Volgens een artikel op Voxweb gaat het om een ‘rel’ en ‘een storm in een glas water’. Daar ben ik het volstrekt mee oneens.

Letterlijk zegt Kulkarni in het gewraakte radio-interview: ‘Many scientists, I think, secretly are what I call “boys with toys” and I think there is nothing wrong with that except you are not supposed to say that.’ Met de toevoeging ‘you are not supposed to say that’ doelt Kulkarni er op dat belastingbetalers niet willen dat de overheid jaarlijks honderden miljoenen van hun duur verdiende geld investeert in speelgoed. Maar ook vanuit een ander perspectief had Kulkarni (zie hier voor een rake typering van de man) zijn uitspraak beter niet kunnen doen.

Wereldwijd bestaat nog steeds het stereotiepe beeld dat wetenschappers mannen zijn. Uit een net verschenen studie blijkt dat van alle 66 onderzochte landen deze stereotypering het sterkste is in Nederland. (Vanuit dit oogpunt is het zeer toepasselijk dat Kulkarni juist in ons land een eredoctoraat heeft gekregen!) Er zijn steeds meer aanwijzingen dat gendervooroordelen deels verantwoordelijk zijn voor het lage percentage vrouwelijke wetenschappers bij universiteiten. Wanneer een meisje één keer hoort dat wetenschap ‘toys for boys’ is, dan is dat niet erg, maar wanneer ze dagelijks dit soort signalen krijgt dan wordt dit, zoals briljant onder woorden gebracht door astrofysicus Neil deGrasse Tyson, een ‘kracht’ die haar uit de wetenschap houdt. Een groot aantal recente wetenschappelijke studies, veelal gepubliceerd in toptijdschriften als Nature, Science en PNAS, laat zien dat gendervooroordelen ook volop actief zijn binnen universiteiten en er bijvoorbeeld voor zorgen dat mannelijke sollicitanten significant beter beoordeeld worden dan vrouwelijke sollicitanten met identiek sollicitatiemateriaal.

Net zoals de spreekwoordelijke vlinder in China met zijn vleugels een storm kan veroorzaken in een ander werelddeel, zo heeft Kulkarni met zijn onhandige uitspraak de wereldwijde twitterstorm #girlswithtoys teweeggebracht. Maar ik zou dit beslist niet een ‘storm in een glas water’ willen noemen. In plaats van de ‘toys for boys’ uitspraak te negeren, hebben vrouwelijke wetenschappers een woeste tegenaanval ingezet met talloze inspirerende beelden en woorden, niet alleen voor nu maar ook voor toekomstige generaties. Volgens mij zijn al die vrolijke foto’s van vrouwelijke wetenschappers een buitengewoon effectieve manier om bestaande gendervooroordelen aan te pakken.

Ik werk op een bèta-faculteit waar het percentage vrouwelijke hoogleraren de afgelopen jaren is gedaald van 12 procent in 2010 tot slechts 8 procent in 2014. Dat is een beschamende ontwikkeling en er moet hoognodig wat gebeuren. De afgelopen maanden heeft de Werkgroep Genderbeleid FNWI een rapport geschreven met een groot aantal adviezen voor maatregelen. Het bestuur van de bèta-faculteit neemt deze adviezen over en wil ze de komende tijd gaan uitvoeren.

Lees alle columns van Frits Vaandrager