De KU Leuven viert dit jaar haar zeshonderdjarig bestaan. De paus komt er vandaag zelfs voor op bezoek. Maar om die zes eeuwen bij elkaar te sprokkelen, concludeert columnist Adriaan Duiveman, moet je creatief boekhouden. Kan de paus de tijd niet terugdraaien?

In Leuven kijken we al maanden uit naar hoog bezoek. Beter nog, naar het hoogste aardse bezoek dat we kunnen krijgen: paus Franciscus. De bisschop van Rome, opvolger van Petrus zelve, zal morgen de stad bezoeken. De reden: de universiteit bestaat zeshonderd jaar.

Of, nou ja, zeshonderd jaar…

Op 9 december 1425 vaardigde paus Martinus V de bul Sapientie immarcescibilis — Onverwelkbare wijsheid — uit. Daarmee ging de Leuvense universiteit officieel van start. Zo onverwelkbaar bleek de wijsheid echter niet, want in 1797, onder Frans bewind, werd de universiteit opgeheven. De Leuvense academie was de revolutionaire Fransozen te religieus, te Rooms.

Dertig jaar later, België en Nederland vormden één koninkrijk, richtte koning Willem I haar weer op. Ditmaal echter als neutrale rijksuniversiteit. Die bestond tot 1834, werd opnieuw opgeheven, waarna bisschoppen een katholieke universiteit in Mechelen oprichtten. Om haar één jaar later naar Leuven te verhuizen.

Kortom, je moet wel een beetje creatief boekhouden wil je beweren dat de KU Leuven exact zeshonderd jaar bestaat. En dan hebben we het nog niet eens over de breuk tussen de Nederlands- en Franstalige Leuvense universiteit in 1968. Na die academische revolte werden Waalse wetenschappers weggebonjourd naar Louvain-la-Neuve, een uit de grond gestampt campusstadje. Beeld je in: de Thomas van Acquinostraat op dorpsformaat. De Vlamingen bleven in het historische Leuven, inclusief de middeleeuwse Lakenhal waar in 1425 de eerste colleges werden gegeven.

‘Het Vaticaan had een cadeau voor de Nijmeegse universiteit: ze werd weer katholiek’

Vorig jaar vierde de Radboud Universiteit haar honderdjarige bestaan. De paus kwam er niet voor op bezoek, maar het Vaticaan had wel een cadeau voor de Nijmeegse universiteit: ze werd weer katholiek. De eerdere intrekking van het predicaat door de bisschoppen werd teruggedraaid. Beter nog, de Radboud bleek nooit niet katholiek te zijn geweest. Er had geen breuk plaatsgevonden.

Kan de paus in Leuven ook niet zo’n zelfde geste doen naar de KU Leuven? Kan hij niet zeggen dat de katholieke Leuvense academie in geest altijd door heeft geleefd? Beter nog, kan hij er niet een onfeilbaar oordeel over vellen?

De Radboudexpert in kerkelijk recht, Gian Ackermans, fronst bedenkelijk als ik hem die vraag stel. ‘Pauselijke onfeilbaarheid is het recht om in zaken van geloof of zeden een onbetwistbare uitspraak te doen.’ Anders verwoord: de paus kan het niet mis hebben. Echter, dit geldt niet voor “feitelijke zaken”. ‘Wat er in de toekomst gebeurt,’ geeft Ackermans als voorbeeld, ‘daar kan hij geen onfeilbare uitspraak over doen. Of over de datering van historische documenten.’

Ackermans houdt echter een slag om de canoniekrechtelijke arm. Het dogma bestaat sinds 1870. ‘Maar er zijn één, misschien twee onfeilbare uitspraken gedaan. In 1950 was de laatste, over de tenhemelopneming van Maria.’ Ackermans steekt een razendinteressant theologisch relaas af, om vervolgens te concluderen dat de paus vaker onfeilbare uitspraken zou mogen doen. ‘Dan hebben mijn theologiestudenten en ik wat om te bestuderen.’

‘De pontifex is toch niet zo makkelijk te foppen?’

Zou een onfeilbare uitspraak over de ouderdom van de Leuvense universiteit dan juist geen goed idee zijn? Immers, valt een rechtspersoon — dat is de universiteit per slot van rekening — niet buiten het puur feitelijke? Ackermans laat zijn scepsis even varen. ‘Nou, er is nooit een paus geweest die heeft gezegd “ik leg de universiteit van Leuven stil”. Dus daar zitten ze aan de veilige kant.’

Ik druk nog even door. Is Franciscus’ aanwezigheid bij het zeseeuwenfeest niet automatisch een bevestiging dat de academie zes eeuwen bestaat? Hij zit daar morgen tussen de metershoge banieren waarop ‘600’ staat — met de twee nullen als eeuwigheidsteken. De pontifex is toch niet zo makkelijk te foppen?

Ackermans lacht en haalt zijn schouders op. ‘Zelfs in Leuven, vermoed ik, zullen ze niet denken dat hun plaats in de heilsgeschiedenis zodanig is dat ze er een onfeilbare uitspraak bij nodig hebben.’

Lees alle columns van Adriaan Duiveman