‘Waarom zit je hier? Waar draait de universiteit om?’ De slaperige studenten veerden plots iets op in hun krakende collegebanken. Zou het ons nobele streven naar kennis zijn, waarom we dit college volgden? ‘Nee, natuurlijk niet,’ vervolgde de hoogleraar sociale geschiedenis. ‘Waar dit allemaal echt om draait? De universiteit is één grote huwelijksmarkt. Een aantal mensen in deze zaal gaat straks met elkaar in een doorzonwoning 1,8 kind maken.’ Er werd ongemakkelijk gegniffeld. Terwijl de statistiekjes volgden keken de studenten rond. Wie zouden het zijn?

Zo herinner ik me een van de colleges van het tweedejaarsvak sociale en economische geschiedenis. Het is lang geleden. De exacte woorden van de hoogleraar kunnen anders zijn geweest. De twee concepten die hij ermee illustreerde ben ik echter nooit vergeten: manifeste en latente functie.

Socioloog Robert Merton, de bedenker van dit onderscheid, liet zien dat gebruiken en instituties bewuste, manifeste functies en onbewuste, latente functies hebben. Zijn voorbeeld: de Hopi in Arizona doen tijdens een droogte een regendans om wolken te laten verschijnen (manifest), maar de gezamenlijke dans versterkt ook hun onderlinge solidariteit (latent) in die zware periode. Dat laatste is stiekem de echte reden waarom ze dansen. Dat hadden de Hopi alleen niet door.

Ik moest aan de regendans denken toen ik een interview las met sociologen Linda Duits en Giselinde Kuipers. Hun advies aan scholieren die in september gaan studeren: stel het een jaartje uit. Door alle coronamaatregelen wordt het academische jaar 2020-2021 niet iets waarvoor je studieschuld wil opbouwen.

Via de digitale colleges kun je misschien wel de meeste vakinhoudelijke kennis tot je nemen, maar is dat ook studeren? Collegacolumnist PH-Neutraal snapt het: “Studeren draait natuurlijk helemaal niet om het vergaren van kennis. Dat draait juist om het studentenleven, om de sociale contacten, om het genieten (…) voordat je in de galeien van een betaalde baan vast komt te zitten.”

Hear hear. Of, wellicht beter: VO!

De Radboud Universiteit bereidt zich voor op een collegejaar dat – in het begin – grotendeels digitaal gaat worden. Studenten hebben zo veel minder kans om elkaar te ontmoeten. Daarnaast is de aankomende introductieweek flink teruggeschroefd, en het is nog maar de vraag hoe de studentenverenigingen hun ontgroeningen kunnen organiseren, als dat al kan. Waarom zou je nog op kamers gaan?

Studeren geeft scholieren de kans om provinciale gaten te ontvluchten en de smorende liefde van hun ouders achter zich te laten. In clubjes en commissies kunnen ze spelen met verantwoordelijkheden, worden ze volwassen, en met een beetje geluk maken ze vrienden voor het leven. Dat kan niet via ZOOM. Net als het gecancelde watergevecht droogt ook de grootste middenklassehuwelijksmarkt van het Zuiden tijdelijk op. Misschien helpt een regendans op het Erasmusplein.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman