Ik mocht deze week de genodigden toespreken bij een opmerkelijke gebeurtenis: de lancering van een tijdschrift voor mislukt onderzoek. Het Journal Of Trial and Error (JOTE) verschaft een podium aan experimenten die verkeerd uitpakten, doodlopende onderzoeksprogramma’s of gefaalde wetenschap. JOTE is het gedurfde project van zestien jonge wetenschappers met een droom, die buiten alle gevestigde uitgevers om, hun eigen internationale tijdschrift hebben weten op te zetten.

Dat deden ze niet om slechte wetenschappers toch nog aan publicaties te helpen, in tegendeel. De eisen zijn hoog. Net als elk ander degelijk wetenschappelijk tijdschrift, heeft JOTE peer review: collega wetenschappers controleren vooraf elke publicatie. JOTE is namelijk uit op interessante mislukkingen, van onderzoek dat aanvankelijk zeer gedegen en nauwgezet ontworpen leek, maar toch onverwacht mislukte, zodat anderen daarvan kunnen leren.

Je zou denken dat het nogal logisch is: ook in de wetenschap leren we vooral van onze fouten, toch? Doorgaans zijn het echter niet onze fouten die we publiceren, maar onze successen. Omdat wetenschappelijke tijdschriften vooral uit zijn op doorbraken, delen wetenschappers de leerervaringen uit hun fouten doorgaans slechts lokaal: in hun eigen lab of onder vrienden. Dat is eigenlijk een beetje egoïstisch, want waarom zou je niet uitleggen aan je wetenschappelijke collega’s hoe het mis kan gaan, zodat anderen dezelfde fouten niet hoeven te maken? (Tenzij je die collega’s natuurlijk ziet als de vijand, die je op een dwaalspoor moet brengen om zelf als eerste te publiceren. Maar in dat soort wetenschap wil je toch niet werken?)

JOTE vraagt dus nogal wat van wetenschappers, zoals ook werd bevestigd door twee bij de lancering aanwezige psychologen. In het eerste nummer leggen zij uit waarom hun pijnonderzoek was vastgelopen. Je moet met de billen bloot, uitleggen wat er misging en waarom je het niet had zien aankomen. Het erkennen van fouten vereist misschien dat je fundamentele aannames in vraag gaat stellen of vertrouwde methoden los moet laten, een proces waarbij JOTE ook andere wetenschappers mee wil laten redeneren.

Dus wie durft de eigen wetenschappelijke mislukkingen publiekelijk te ontleden? Geld is geen bezwaar, want JOTE is helemaal gratis. En als JOTE alsnog mislukt, wordt ook dat ongetwijfeld een interessante leerervaring.

Lees alle columns van Willem Halffman