Toen ik klein was keken mijn ouders altijd Magnum, PI. Het heeft jaren geduurd voordat ik erachter kwam dat die letters voor Private Investigator stonden. Als PI had Magnum een fantastisch leven: in een Ferrari flaneren op Hawaii, met bier en vrouwen in overvloed.

Niet gek dus dat onderzoekers op de Radboud Universiteit ook azen op PI-posities. Dat staat dan wel voor Principle Investigator – en komt zonder Ferrari – maar toch. In het huidige systeem is het zelfs zo dat iedere onderzoeker in vaste dienst PI is, of je nu UD, UHD of hoogleraar bent. Alsof je bij Oprah Winfrey zit: you get a PI, and you get a PI, you all get a PI position! Dat klinkt als een mooie platte organisatiestructuur met ultieme individuele onafhankelijkheid. Maar helaas brengt het ook een enorme prestatiedruk met zich mee.

Als PI binnen ons instituut word je namelijk geacht elke vijf jaar minstens vijftien toppublicaties als (co-)auteur te produceren, én copromotor te zijn van ten minste drie promoties. Dit krijg je natuurlijk alleen voor elkaar als je een team mensen voor je hebt werken. Dat team moet je bij elkaar sprokkelen via subsidies. Subsidies leveren menskracht en dus publicaties op, en vice versa. Maar een negatieve spiraal is net zo goed mogelijk. Ook verwaarloosbare kansen op prestigieuze beurzen móet je dus wel grijpen, voor je eigen bestwil en die van het instituut – maar met tijdsverspilling en frustratie tot gevolg. Zie hier de dagelijkse spagaat van veel PI’s.

Vaste medewerkers die voor continuïteit kunnen zorgen heb je niet – want die zijn zelf ook allemaal PI – dus de output moet vooral komen van een legertje van tijdelijke promovendi en postdocs. Deze publicatie-eisen zetten de primaire functie van promotietrajecten echter onder druk: het opleiden van jonge academici tot zelfstandige onderzoekers die op een degelijke, zelfkritische manier onderzoek doen, onafhankelijk van of de uitkomsten positief of negatief zijn.

In plaats daarvan leiden we nu een nieuwe generatie onderzoekers op met de boodschap dat publicaties en beurzen de belangrijkste deliverables van de wetenschap zijn. Het lijkt niet te gaan om de ware inzichten in hoe de natuur werkt. Gevolg: Stapeliaanse uitwassen. Dit zijn onze eigen alternative facts.

In een Ferrari over Hawaii cruisen is bij nader inzien toch het meest benijdenswaardige deel van Magnum, PI. Maar dat wisten mijn ouders in de jaren tachtig eigenlijk al.

Lees alle columns van Stan van Pelt