In Wageningen zag columnist Willem Halffman een verfrissend alternatief voor de bedrijfsmatige aanpak van de bezuinigingen. De crisis in het hoger onderwijs dwingt tot reflectie, schrijft hij.

Bezuinigingen! 47 ontslagen bij de UT, bij Roosevelt College in Zeeland een kwart weg, zes miljoen besparen bij de Open Universiteit, opleidingen bedreigd in Utrecht en Leiden. Ook bij onze universiteit vallen nu al klappen: een wervingsstop bij letteren, rechten en FNWI, het Wetenschapsknooppunt opgeheven, het Radboud Excellence Initiative afgebouwd. En dat terwijl de bezuinigingen nog niet eens zijn goedgekeurd door de Eerste Kamer. De eigenlijke klap nog moet komen!

Wacht… de sloop van Bruins moet nog komen? Waar worden we dan nu mee geconfronteerd? In Twente, Zeeland, Utrecht en Leiden hebben ze het over lokale financiële problemen, maar ‘overal lokaal’, dat heet gewoon ‘overal’. Allerlei problemen komen samen: overal stagnerende studentenaantallen, investeringen om de werkdruk te verlagen die niet zijn gedekt door budgetten, internationale studenten die wegblijven, inflatie en een looncorrectie, een falend financieringsstelsel.

Er waren ons investeringen in onderwijs en wetenschap beloofd, een stabielere financiering en tijd voor je gezin op zondag. En wat krijgen we ervoor terug? Een zwaard van Damocles! Vanop de academische Olympus kan zomaar een bestuurder met één blikseminslag je levenswerk vernielen. Zelfs de medezeggenschap blijkt makkelijk te omzeilen. Beleidsmakers hebben zich misrekend en wij betalen de prijs.

‘De crisis dwingt ons tot reflectie’

Wageningen pakt het voorlopig anders aan. Daar heeft het bestuur aan de hele organisatie de opdracht gegeven om uit te zoeken hoe ze met z’n allen kunnen overwinteren. Liever dan links en rechts hele instituten weg te vagen, willen ze daar kijken hoe ze samen programma’s in de lucht kunnen houden. Het model werkt wellicht alleen met marginale bezuinigingen, een procent of vijf, en je maakt jezelf medeverantwoordelijk voor de pijn, maar het is een verfrissend contrast met de bliksembezuinigers.

Die lijken vooral bedrijfsmatig te redeneren: wat levert te weinig studenten op, waar valt weinig geld mee te verdienen? Het voorspelt weinig goeds, want vanuit die logica kan je van universiteitsgebouwen eigenlijk beter bedrijfskantoren, luxe hotels of een gym maken.

De crisis dwingt ons tot reflectie. Een universiteit is een plek waar we kennis verzamelen, verzorgen en doorgeven aan de maatschappij en de volgende generatie. Het is een instelling met een publieke functie, die je cultuur en je kennisinfrastructuur verzorgt. Als we onderdelen gaan schrappen die de publieke functie cultiveren ten voordele van wat snel geld oplevert, waarom zou de samenleving ons dan nog overeind houden?

Lees alle columns van Willem Halffman