Mijn sabbatical loopt ten einde en ik zit te tobben hoe ik het komende collegejaar voldoende tijd kan vrijmaken voor onderzoek. Talloze onderwijs- en bestuurlijke klussen dienen zich aan en in mijn Inbox zitten alweer zo’n tweehonderd berichten waar ik wat mee moet. Hoe ga ik dit overleven? Mijn collega Henk Barendregt gaf ooit een geweldig advies: ‘Mijn vriendin denkt dat ik bij mijn minnares ben, mijn minnares denkt dat ik bij mijn vriendin ben, en ondertussen doe ik lekker onderzoek.’

Het is voor mij lastig om dit advies letterlijk op te volgen, want zodra mijn partner ontdekt dat ik een minnares heb, breekt de pleuris uit. Daar moet ik nog wat op verzinnen. Maar er zijn veel variaties op de truc van Barendregt. De essentie is dat je meerdere activiteiten hebt en mensen niet precies weten waar je bent en wat je doet; hiermee creëer je vrijheid om te doen wat je wilt.

Ik had ooit een collega die voor 0.3 fte bij de universiteit werkte en voor 0.7 fte bij een andere werkgever. We zagen hem zelden op de universiteit en dachten dat hij het druk had met zijn andere baan. Jaren later bleek dat ze hem daar ook nauwelijks zagen en meenden dat hij druk was met zijn werk aan de universiteit. Ik heb nooit kunnen achterhalen wat hij nou wel deed (in ieder geval geen onderzoek).

Barendregts truc is voor iedereen toepasbaar. Wanneer bijvoorbeeld mijn collega’s binnen ICIS denken dat ik fulltime bezig ben als lid van het faculteitsbestuur, en mijn collega’s in het faculteitsbestuur verhalen horen over de buitensporige onderwijslast bij ICIS, dan geeft mij dat tijd voor onderzoek.

De anekdote van de vriendin en de minnares is trouwens niet bedacht door Barendregt. De oorsprong is een oude grap over een dokter, een advocaat en een wiskundige, die bespreken wat beter is: een echtgenote of een minnares. De advocaat zegt: ‘Een minnares is absoluut beter. Wanneer je getrouwd bent en wilt scheiden dan geeft dat alleen maar juridische ellende.’ De dokter is het daar niet mee eens: ‘Het huwelijk is gerelateerd aan een betere gezondheid en een langere levensverwachting.’ Dan zegt de wiskundige: ‘Jullie hebben allebei ongelijk, het beste is om zowel een vrouw als een minnares te hebben’, gevolgd door Barendregts argument.

Ik kwam laatst een website tegen van een Engels project dat beoogde meer leerlingen te interesseren voor de studie wiskunde. In dit project hebben onderzoekers zich serieus bezig gehouden met de vraag wat de gevolgen zijn van grappen over wiskundigen voor het imago van de studie. Naar aanleiding van de grap over de dokter, de advocaat en de wiskundige vroeg men zich af:

Does this joke present a positive image of a mathematician?
Would it encourage a teenager to aspire to being a mathematician?

Nadat ik was bijgekomen van het lachen realiseerde ik me dat deze vragen toch wel boeiend zijn. Wiskundigen hebben het imago dat ze sociaal onhandig zijn. Wat de grap zo leuk maakt is dat je in eerste instantie denkt: ‘Huh, een wiskundige met een vrouw en een minnares, kan dat wel?’ Het succes van de grap is dus gebaseerd op het nerd-imago van wiskundigen en vormt beslist geen stimulans voor jongeren om wiskunde te gaan studeren. Tenzij je de boel omdraait! Barendregt heeft nooit een gebrek aan vriendinnen gehad, maar wiskunde-onderzoek vindt hij gewoon nog leuker. Kun je nagaan hoe leuk wiskunde is! Had Klaas Landsman geen affaires met Italiaanse en Deense dames? Sinds zijn komst naar Nijmegen is het aantal studenten wiskunde enorm gestegen.

Ionica Smeets, die meer dan wie ook heeft gedaan om het imago van de wiskunde te verbeteren, heeft sloten vriendjes gehad en laat zelfs zien hoe je wiskunde kunt gebruiken om de ideale partner te vinden. Nu de instroom bij de Nijmeegse opleiding wiskunde wat terugloopt, is het duidelijk hoe men het tij kan keren. Men moet wel maat houden want anders komen er zo veel nieuwe studenten dat er geen tijd overblijft voor onderzoek!

Lees alle columns van Frits Vaandrager