‘Bouwen op elkaar’, ‘samen zijn’ en natuurlijk ‘fatsoen’: voor de Erasmustoren vinkt het Nijmeegse kandidaat-Kamerlid Delano van Luik in zijn campagnefilmpje alle christendemocratische clichés af. Maar clichés zijn clichés met een reden. En Van Luik staat ervoor. Hij is reservistenkadet, classicus en klassenmigrant. Op een bovenarm heeft hij de mijnwerkerslamp van zijn opa laten tatoeëren. Van Luik krijgt mijn stem.

Tot zover mijn stemadvies voor mijn favo fatsoensrakker. Sinds 2020 ben ik lid van het CDA en sinds het aantreden van Henri Bontenbal ben ik dat weer met enthousiasme. Maar past het wel bij de academicus om zo partijdig te zijn?

Volgens Bas van der Vossen niet. De Amerikaanse filosoof stelt dat wetenschappers hun politieke engagement zoveel mogelijk moeten beperken. Ze moeten zich al helemaal niet aansluiten bij een partij. Wanneer je je politieke positie publiek maakt en koppelt aan je zelfbeeld, zo stelt Van der Vossen, ga je onvermijdelijk radicaliseren. En die radicalisering staat je openheid voor nieuwe informatie in de weg. Een partijlid wordt een slechtere wetenschapper.

‘Binnen mijn academische netwerk stemt bijna iedereen links’

In zijn recente boek Is links gewoon slimmer? gaat de Vlaamse filosoof Andreas De Block in tegen Van der Vossens partijlidmaatschapsverbod. Politiek engagement, zo stelt De Block, is niet te omzeilen. We zijn allemaal partijdig, ook de academici die niet bij een partij zitten. Volgens De Block is dat an sich geen probleem. Het wordt pas een probleem als iedereen in een departement of faculteit politiek-ideologisch hetzelfde denkt – vooral binnen de humaniora en sociale wetenschappen, de vakgebieden die cultuur en samenleving bestuderen. Het radicaliseringsproces op het congres van de partij zet dan voort bij het koffieapparaat van de vakgroep.

Binnen mijn academische netwerk stemt bijna iedereen links. De meesten gaan voor de Linkse Wolk. Met 14-16 procent in de peilingen voor Timmermans en co. is dat opmerkelijk, maar het kan. Wat raarder is, is dat in mijn bubbel bij de verkiezingen van 2021 minstens vijf keer meer Bij1-stemmers dan VVD’ers woonden. Terwijl de VVD toen de grootste partij was en Bij1 slechts 1 procent van de stemmen haalde.

Nou kan dit aan mijn netwerk liggen. Misschien ben ik als knuffelconservatief in de Erasmustoren gewoon een marxistenmagneet. Degelijk onderzoek naar de politieke voorkeuren van Nederlandse academici is er niet, dus ik weet niet hoe representatief mijn indruk is. Maar ik krijg het idee dat mijn ervaring niet op zichzelf staat.

Begrijp me goed: de academie hoeft ook geen democratische afspiegeling te zijn van het electoraat. Wat het wel hoort te zijn, is een vrijplaats waar geëxperimenteerd wordt. En voor dat experimenteren, zo stelt De Block, is politiek-ideologische diversiteit noodzaak. Als geesteswetenschapper, sociaal wetenschapper en filosoof neem je je ideologische waarden onvermijdelijk mee in je onderzoek. Ze sturen de vragen die je stelt, de methoden die je inzet en zelfs de interpretatie van je data. En dat, zo meent De Block, is juist de bedoeling.

Als er maar genoeg verschillende ideologieën in een vakgebied samenkomen, kunnen die elkaar uitdagen en scherpen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen kritischer naar de argumenten van ideologische tegenstanders kijken, dan naar de argumenten van henzelf. De VVD’er en de Bij1-stemmer kunnen daarom van elkaar leren.

Volgens filosoof De Block moeten wetenschappers vooral geëngageerd zijn. Wees dus radicaal. Wees politiek actief. Wees partijdig. Want dan wordt de wetenschap als geheel genuanceerder, rijker en, ja, onpartijdiger.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman