Het rommelt in de wereld van de universitaire pers. Na een slepend conflict werd de hoofredacteur van de Eindhovense universiteitskrant Cursor door het bestuur van de universiteit uit zijn functie ontheven. ScienceGuide en SAM, het journalistieke medium van de HAN, ervaren ook druk.

Aan de oppervlakte lijkt het Eindhovense conflict iets lokaals, een meningsverschil over onwelgevallige berichtgeving. Deze kwestie raakt echter aan een fundamentele spanning in het Nederlandse universitaire bestel en zelfs aan het bredere ideologische conflict over de aard van publieke instellingen: is een universiteit zoiets als een bedrijf, of lijkt ze meer op een mini-maatschappij, een uit de kluiten gewassen dorp?

In een bedrijf heb je een bedrijfsmagazine, onder controle van het bestuur. Zo’n blad is onderdeel van de bedrijfscommunicatie, die vertelt hoe geweldig het bedrijf is, de werknemers een warm gevoel van samenhorigheid biedt en hoe de steenrijke, visionaire baas eigenlijk ook maar een mens is. In de dorpskrant daarentegen hebben we het over wat we belangrijk vinden voor de toekomst, wat er mis gaat in het dorpsbestuur en waar prioriteiten moeten liggen voor de gemeentekas. In een bedrijf zijn dat de prerogatieven van de directie, die wellicht meningen peilt, maar autonoom beslist. In een bedrijf zijn geen burgers, maar klanten en werknemers.

Als een universiteit moet worden bestuurd als een bedrijf, zijn de studenten klanten. Klanten stemmen niet, bepalen niet waar de lessen over moeten gaan, of hoeveel collegezalen er worden gebouwd. Klanten vullen feedbackformulieren in en gaan naar een ander bedrijf als ze ontevreden zijn. Werknemers stemmen voor een ondernemingsraad, niet voor een universitair parlement, een universiteitsraad. Een ondernemingsraad heeft in ons Europees model wel wat te vertellen en heeft op sommige punten instemmingsrecht, maar is niet de baas – dat is de directie. Toezicht op de directie wordt uitgevoerd door een soort raad van commissarissen, niet door de universitaire gemeenschap zelf. En de universitaire krant is een glossy, professioneel magazine dat de strategische communicatiedoelen van de organisatie uitdraagt, niet de tekortkomingen van de managers.

Van autonome dorpen werden eind jaren 1990 Nederlandse universiteiten op neoliberale ideologische gronden in de richting van bedrijven geduwd. Aan de redactionele onafhankelijkheid van universiteitskranten is te merken in welke mate dat is gelukt.

Lees alle columns van Willem Halffman