Deze maand wordt overal mei 1968 herdacht, de Europese bijna-revolutie gesymboliseerd door de arbeiders en studenten die in Parijs samen op de barricaden stonden. ‘Onder de kasseien ligt het strand!’ riepen studenten en ze gooiden vrolijk stenen naar de oproerpolitie. Het Nederlandse symbool van die tijd is de eerste Maagdenhuisbezetting van 1969. De roerige generatie doorbrak het conservatieve moralisme van de oude tijd en eiste een nieuwe wereld, met meer liefde, meer sociale en economische rechtvaardigheid, meer zelfbeschikking, minder militarisme en algauw ook een beter milieu.

Het meeste van wat in die tijd met veel pijn en moeite is veroverd, is de afgelopen decennia weer verkwanseld. De individuele seksuele vrijheid is groter dan ooit, maar de zelforganisatie ten behoeve van zachte waarden bleek niet bestand tegen het rechtse egoïsme van portemonnee en eigen volk eerst. Het strijdbare, progressieve Nederland waarnaar ik migreerde, is hardvochtig en kil geworden.

In Vlaanderen ging 1968 over een onderwerp dat niet zo progressief klinkt, maar het wel is. ‘Leuven Vlaams!’ eisten studenten, niet alleen omdat ze het zat waren om colleges in het Frans te volgen, maar ook omdat de Vlaamse bourgeoisie Frans sprak en de Leuvense universiteit een motor was van de verfransing van de Brusselse regio. Ondanks weerstand van conservatieve bisschoppen, die een flinke vinger in de Leuvense pap hadden, werd de KUL gesplitst. Dat was pijnlijk, want hoe splits je bijvoorbeeld een universiteitsbibliotheek in een vechtscheiding? Men zegt dat van sommige encyclopedieën delen A-M in Leuven belandden en N-Z in Louvain-la-Neuve, het ‘Nieuwe Leuven’ net over de taalgrens. In het kielzog kon ook mijn eigen alma mater zich emanciperen: de Vrije Universiteit Brussel is nog steeds een belangrijke culturele pijler van de krimpende Nederlandstalige gemeenschap in Brussel.

Vijftig jaar later geven Nederlandse universiteiten in hoog tempo het Nederlands op, omdat ze hun marktaandeel in een karig overheidsbudget menen te moeten verdedigen. De internationaal georiënteerde, hoog opgeleide academische gemeenschap mompelt wat bezwaren en kijkt gelaten toe. De korte-termijn logica van de portemonnee overstemt de maatschappelijke rol van een universiteit. Straks hebben we in Nederland een Engelstalige hoogopgeleide bourgeoisie, die de instituties bestiert en een flinke taaldrempel optrekt voor de lagere klassen die thuis geen Engels spreken. Hebben jullie echt Vlamingen nodig om daarop te wijzen?

Lees alle columns van Willem Halffman