Om de twee weken verplaatst Paul van den Broek een paar scheppen zand om dichter te komen bij de kern van de universiteit. Vandaag een gesprek met hoogleraar Geschiedenis Peter Raedts, over de moeite die het kost om op de universiteit een boek te schrijven.      Waarom het zo leuk is om jaar in jaar uit enthousiast te blijven voor het werk aan de Radboud Universiteit? Het kortste antwoord dat ik op feestjes geef als iemand het vraagt is: ‘Omdat er mensen als Peter Raedts werken.’ Praat een uurtje met dit soort mensen en je kunt er weer een maand tegenaan. Ik was er dan ook bij toen Raedts vlak voor de zomer een lezing gaf over het ideaal van de academie, waarbij hij grijnzend liet vallen dat zijn zojuist gelanceerde boek – noem het gerust zijn magnum opus – tegenwerking kreeg van de universiteit. ‘Kom maar langs, dan leg ik het uit’, zei hij die avond. In september is het zover, als we tegenover elkaar zitten op zijn werkkamer op de tiende verdieping van het Erasmusgebouw. De lach van Raedts is in de tussentijd alleen maar breder geworden. De titel, De Ontdekking van de Middeleeuwen. De geschiedenis van een illusie, verscheen in de lente bij de Wereldbibliotheek en prijkt nu op de onlangs geopenbaarde shortlist van de Librisprijs voor geschiedenisboeken. ‘En het is al aan zijn zevende druk toe, en dat voor zo’n boek.’ Raedts bedoelt dat zijn boek, waaraan hij acht jaar heeft gewerkt, niet zomaar een geschiedenisboek is, maar een boek over geschiedschrijving zelf. Zeg maar: geschiedenis op metaniveau, dat de lezer achterlaat met een nieuw inzicht over de middeleeuwen. ‘Dit soort boeken komt zelden aan een tweede druk toe.’ De ontvangst van het boek binnen de universiteit liet bij Raedts een dubbelhartig gevoel na. Jazeker, afgezien van de gebruikelijke jalousie de metier van een paar omstanders, was er jubel alom. Het boek werd door het universiteitsbestuur als hoogtepunt van het jaar bestempeld. Hij genoot steun, in de vorm van geld van onderzoeksorganisatie NWO en van een half jaar schrijftijd dat de faculteit hem heeft geschonken. Maar de systematiek van afrekenen is het schrijven van zulke boeken slecht gezind. Raedts somt op wat nodig is om de gewenste punten te scoren: een publicatie, liefst in het Engels en in een toptijdschrift. Dat klopt niet, zegt de hoogleraar. ‘Het doel van onze wetenschap is het literair product. We hebben niks anders. Het is de dood in de pot als je dan blijft ronddraaien in een cirkel van specialisten die artikelen schrijven die nota bene nauwelijks iemand leest.’ Jaar in jaar uit wordt tegen hem gemopperd dat hij niet genoeg publiceert. ‘Mijn  argument dat ik aan een dik boek werk, is al jaren geen excuus meer. We moeten aan heel veel eisen tegelijk voldoen, dat kan eigenlijk niet meer.’ Raedts is met zijn 64 jaar een nestor die zijn eigen vrijheid organiseert. Een dreigement van zo’n vijf jaar geleden om hem onderzoekstijd af te pakken, werd niet uitgevoerd. ‘Ik ga in stilte mijn eigen gang’, ontvouwt Raedts zijn tactiek. Maar liever zou hij zien dat zijn manier van werken (‘Die o zo nodige reflectie op de samenleving’) eigen werd aan de universitaire onderzoekscultuur. Neem de teloorgang van het katholicisme, even actueel als urgent. ‘Daar zou vanuit de academie een boek over geschreven moeten worden, maar daar wachten we nog steeds op.’ Iedereen draait mee in de maalstroom, analyseert Raedts. Je kunt niet iemand de schuld geven. Het heeft iets te maken met de cultuur, waarin het controleren van prestaties om zich heen grijpt. Het is waarschijnlijk een reactie op de laat-maar-waaien-mentaliteit van daarvoor. Raedts citeert zijn leermeester in Oxford, die de vermeende luiheid voor lief nam. ‘Dat vrijheid van wetenschap kan ontaarden, is het risico dat we moeten nemen.’ Raedts wil zover niet gaan: zijn oplossing is een soepele omgang met de regels, zeker voor wie de vijftig voorbij is. Voor jonge wetenschapper is enig keurslijf nog niet zo slecht, vindt de hoogleraar, omdat de jeugd zich immers nog moet bewijzen. ‘Maar vanaf een bepaalde leeftijd moet er vrijheid zijn.’

Lees alle columns van Jolene Meijerink