Bestuurskundige Gijs Jan Brandsma neemt zijn modeltreinspoor mee. In het jaar dat ik nu lezingen organiseer voor Radboud Reflects heb ik sprekers heel wat gekke dingen het podium op zien zeulen: pratende robots, bombastische Erdoganpropaganda en emmers vol wasknijpers die bezoekers op hun neus moesten klemmen terwijl ze naar Frans Bauer luisterden voor een pijnexperiment. (Nee, wij doen niet aan ethische commissies.) Maar een modelspoor, dat was de eerste keer.

Wie met Brandsma praat over treinen, ontdekt twee dingen. Eén: je wist nog niet hoe interessant boemels, locomotieven en seinsystemen eigenlijk zijn. En twee: spoorwegen zijn eindeloos complex, zeker als je met die boemels, locomotieven en seinsystemen de staatsgrenzen over wilt. Alhoewel dat laatste niet echt een ontdekking voor mij was. Ik had het al aan den lijve ondervonden afgelopen zomer.

Als duurzame deugmensen hadden mijn vriendin en ik een treinvakantie geboekt. Dat boeken was al een hele uitdaging, want er is niet één Europees ticketsysteem. En terwijl we, de Rail Awaytune neuriënd, de verschillende trajecten stuk voor stuk boekten, ontdekten we dat we met kleine, chirurgische sneetjes een rib uit ons lijf aan het trekken waren. Een treinreis mag dan duurzaam zijn, het is ook ontzettend duur. En het duurt lang.

Wat hebben de EU en de bestuurlijke voorgangers ervan nu precies voor ons gedaan? Als je het de gemiddelde Voltstemmer vraagt dan weet die het wel. Likkebaardend vertelt de Laurens-Dassendiscipel over de 78 jaren vrede, de sterke gemeenschappelijke munt en de miljoen ERASMUS-baby’s. Ja, als je de Eurofiel mag geloven loopt alles in Europa als een trein. Behalve dan de trein. Want die loopt niet.

Al sinds het Verdrag van Maastricht in 1992 praten de politici erover: één Europees treinnetwerk. Linten van staal en bielzen zouden de Europese droom van vrede en vrijheid verwezenlijken. Die grootse idealen, weet Brandsma, botsen telkens weer met de weerbarstige realiteit van nationale belangen.

Maar wat in het groot niet lukt, lukt in het klein wel. Modelspoorenthousiastelingen zijn een stel vrolijke hobbykosmopolieten. Een grote NS-trein kan de Duitse grens niet over omdat de machinist niet gediplomeerd is, de locomotief eerst gecertificeerd moet worden en de wisseling van bovenleidingsspanning boem doet. Ondertussen gaat de Nijmeegse modelspoorverenging met hun gestandaardiseerde H0-Märklinlijn naar beurzen in het Duitse Lingen en Dorsten. Nederlandse boemels rijden er door Alpendorpjes met rustieke vakwerkhuizen én langs een 1 op 87-schaalmodel van het Nijmeegse station.

Misschien moeten de Europese parlementariërs eerst klein beginnen: samen een modelspoor langs de rand van de plenaire vergaderzaal bouwen. Ter ontspanning na een pittige vergadering, om even stoom af te blazen en de wissels om te gooien. Wie weet komt het er dan ooit toch: een Europees treinnetwerk.

Bestuurskundige Gijs Jan Brandsma en Europarlementariër Dorien Rookmaker bespreken de toekomst van het Europese spoor op donderdag 21 september 2023, 20:00-21:30 in het collegezalencomplex. Toegang is gratis.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman