Wat een smeerboel is het soms in de treinen nu de schoonmakers staken. Hoewel het algemeen bekend is dat het niet de bedoeling is om afval te laten slingeren, laten mensen de troep toch liggen wanneer anderen dat ook doen. Kortom, de smeerboel wordt alleen maar groter.

Soms komen we als gevolg van onze diepgewortelde neiging tot conformiteit in een negatieve spiraal terecht, maar soms kan het ook ingezet worden voor een positief effect. Dat kan door te benadrukken ‘wat anderen doen.’

Zo laat een experiment in de Verenigde Staten zien dat het hergebruik van hotelhanddoeken kan worden gestimuleerd door hotelgasten te informeren over het gedrag van andere gasten. Hotelgasten blijken hun handdoeken vaker nog een keer te gebruiken als niet alleen verduidelijkt wordt dat dit bijdraagt aan een schoner milieu, maar als ook aangegeven wordt dat andere hotelgasten hun handdoek meerdere malen gebruiken.

Eenzelfde effect doet zich voor bij pogingen het energieverbruik van huishoudens terug te dringen door hen middels flyers op de hoogte te stellen van het gemiddelde energieverbruik in de buurt. Huishoudens die bovengemiddeld energie gebruiken, minderen hun energiegebruik. Maar wat als dat gemiddelde belabberd is, zoals in de smerige treinen? En wat als je energieverbruik lager ligt dan het gemiddelde?

De huishoudens met een benedengemiddeld energieverbruik meerderen juist hun energiegebruik — het zogenaamde ‘boemerangeffect’. Om dat te overkomen, helpt het benadrukken van ‘wat mensen zouden moeten doen’. Het toevoegen van positieve smileys voor huishoudens die onder het gemiddelde energieverbruik zitten en van negatieve smileys voor huishoudens die daarboven zitten, zorgt ervoor dat het negatieve boemerangeffect verdwijnt.

Vanaf nu ga ik gewapend met een stapel sip kijkende smiley-stickers op stap in de hoop dat zo de reizigers met mij een bijdrage willen leveren aan het schoonhouden van de treinen.

Lees alle columns van Esther-Mirjam Sent