Op papier gaat alles goed. De economie groeit. De overheid maakt wetten met afrekenbare doelstellingen, bewaakt door inspecties en evaluaties. Toch heerst er malaise in het land en niet zo’n klein beetje. Het lerarentekort is hardnekkig, de natuur gaat achteruit, de belastingdienst wankelt, er zijn geen betaalbare woningen, de ongelijkheid neem toe, net zoals armoede en dakloosheid. De boodschappen zijn duur, maar de winsten zijn hoog. Het drugsbeleid staat machteloos tegenover een steeds gewelddadigere maffia. Nederland lijkt bitter en gepolariseerd, terwijl haar overheid dreigt vast te lopen, zegt de Raad van State.

Professionals en adviseurs uit allerlei beleidshoeken analyseren de problemen en vragen Den Haag om richtinggevende strategie, zoals laatst nog het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hoe garanderen we levenskwaliteit en kansen voor iedereen? Hoe gaan we boeren een duurzame toekomst geven? Waar gaan we wonen als laaggelegen Nederland onhoudbaar wordt? Hoe halen we jeugd– en ouderzorg uit het slop? Er moeten zó veel plannen worden gemaakt, maar bij de ministeries zijn ze druk met lapwerk, brandjes blussen, Kamervragen beantwoorden om de minister uit de wind te houden. Politiek bestaat nog slechts uit media-incidenten. De enige toekomstvisie is dat we vooral moeten kunnen blijven barbecueën.

Dus, denkers van Nederland: kom met ideeën! Planbureaus, maak weer plannen! Ontwerp aansprekende beelden voor haalbare toekomsten! Het zal moeten komen van de universiteiten, van de adviesinstanties, van burgerinitiatieven, van onderop. We hoeven niet te belanden in een technocratie, waar de experts regeren. We kunnen best voorstellen maken en daarover een publiek debat op gang brengen, redelijke afwegingen suggereren tussen wat van waarde is. Bij de uitgeklede, politiek onderworpen ministeries gaat het echt niet gebeuren.

De Universiteit van Wageningen gaf al een paar keer een mooie voorzet. Er is een toekomstbeeld voor de natuurlijke inrichting van Nederland over honderd jaar dat zelfs de richtingloze overheid lijkt aan te spreken. De verfrissende WUR-bestuursvoorzitter Heimovaara kwam met vragen over de landbouw in 2050, die ze bij haar wetenschappers had opgehaald. Er zijn ook mooie regionale initiatieven, zoals het Living Lab Ooijpolder, waar ook wij meedenken over socio-ecologisch toekomsten. Er is denkwerk aan de winkel. Radboud Universiteit, je bent nodig!

Lees alle columns van Willem Halffman