Initiatieven als Science in Transition en het Platform Hervorming Nederlandse Universiteiten (H.NU) hebben het afgelopen jaar voor veel beroering gezorgd. Medewerkers en studenten van universiteiten maken zich grote zorgen over de uit de hand gelopen bureaucratie en onderlinge competitie, over de perverse prikkels die hebben geleid tot de affaire Stapel, over het gebrek aan vertrouwen in de wetenschap in onze samenleving, over gebrek aan geld voor onderwijs en gebrek aan intrinsieke motivatie bij studenten, en over de universiteit als koekjesfabriek.

Terwijl universitair Nederland in land in rep en roer is, blijft het in Nijmegen opvallend stil. Daar waar in Amsterdam studenten de VU bezetten, gebeurt er in Havana aan de Waal, ooit toch een broeinest van activisten, eigenlijk gewoon niks. Mede uit verbazing over deze lethargie werd gisteren het debat De Staat van de Universiteit georganiseerd.

Diverse sprekers deden goed hun best om de Radboud Universiteit eindelijk eens wakker te schudden. Volgens Klaas Landsman moet onderzoeksfinancier NWO worden opgeheven en moet al het vrijkomende geld naar onderwijs. Jan Bransen noemde in een videoboodschap de universiteit een crèche voor studenten die niet in wetenschap zijn geïnteresseerd en bepleitte een drastische reductie van de instroom. Volgens Maroeska Rovers kunnen alle grote universiteitsgebouwen binnenkort afgebroken worden wanneer we via Google glass virtueel samenwerken met collega’s en studenten over de hele wereld. Willem Halffman schetste zijn visie van een universiteit die veel dienstbaarder is aan de samenleving: in plaats van de huidige ’tomaatjesfabriek’ wil hij een gemeenschappelijke weide (meent) waar allerlei soorten groenten worden geteeld en waar burgers terecht kunnen met hun vragen.

De meest opvallende deelnemer aan het debat was ongetwijfeld collegevoorzitter Gerard Meijer. In zijn nieuwjaarstoespraak had hij de toon al gezet door zijn aanval op Science in Transition: het manifest van deze club is slecht geschreven en verdient het niet serieus genomen te worden. Meijer gaf aan dat hij zich niet herkende in de beelden zoals de ’tomaatjesfabriek’. Ja, er is sprake van gebrek aan vertrouwen in de wetenschap, maar juist door al dat negatieve gedoe van Science in Transition en anderen neemt dit vertrouwen alleen maar verder af. De strategie van Meijer lijkt duidelijk: hij wil de hele discussie de kop indrukken. Volgens Meijer gaat het gewoon heel goed met onze universiteit. Natuurlijk, er zijn dingen die beter kunnen en er wordt geklaagd. Maar over dertig jaar is onze universiteit er nog – inclusief grote gebouwen, medewerkers en studenten – en ook dan zal er weer een debat georganiseerd worden waarin wordt geklaagd dat vroeger alles beter was.

Ik deel Meijers kritiek op het broddelwerk van Science in Transition, maar ik vind het buitengewoon slecht hoe hij de discussie nu de kop indrukt door te zeggen dat er eigenlijk niets aan de hand is. Zoals Esther-Mirjam Sent aangaf tijdens het debat, staan de problemen waar universiteiten mee kampen niet op zich: onze samenleving wordt steeds complexer, we proberen de toenemende complexiteit beheersbaar te maken met allemaal regeltjes en audit-systemen, dat werkt dan vervolgens niet en leidt tot verlies aan vertrouwen in onze instituties. Daarnaast zitten we midden in de ict-revolutie en de invloed hiervan op het universitaire bestel zal groter zijn dan de uitvinding van de boekdrukkunst. Je zou willen dat onze bestuurders een duidelijke visie hebben over hoe we moeten omgaan met deze problemen en veranderingen. Die miste ik gisteren.