Rutger Bregman is wel degelijk een soort van messias. Want, zo schrijft columnist Adriaan Duiveman, we offeren de 'thought leader' aan de opiniepaginazuurpruimen en het publieke debat.

Rutger Bregman heeft een nieuw boek uit. Dat betekent stijgende omzetten in de boekhandels, zeven drukken in een half jaar en gesprekken aan de kroegtafel over ieders ‘morele ambitie’, het thema van het boek. Het betekent ook dat de ‘Bregmanbashers’ opnieuw hun messen slijpen en hun knokkels inbinden. Want er is weinig zo irritant als een blonde middenklassemessias met hippe sneakers en een vlassig goeroebaardje.

Ik snap die irritatie wel. Ja, Bregman schrijft in een popiejopie Buzzfeedtaaltje vol halve zinnen. Ellipsis in extremis. Ja, Bregman citeert niet altijd uitputtend en het was superdom van hem om Krznaric niet te noemen. En ja, Bregmans sprekershonoraria zijn ehhh… indrukwekkend voor een wereldverbeteraar. Maar ik kan me er allemaal niet teveel aan ergeren, zeker niet wat betreft zijn gages. Lekker gewerkt, pik. Doe er iets moreel ambitieuzigs mee.

Beter nog, ik vind dat we Bregman moeten waarderen. Ja, echt. Maar dan wel voor wat hij is: niet als publiek intellectueel, maar wel als een thought leader. En die thought leaders hebben we ook nodig in het publieke debat. Zo lang er maar genoeg serieuze publiek intellectuelen tegenover staan.

In zijn boek The Ideas Industry (2017) betoogt politicoloog Daniel Drezner dat er twee typen opiniemakers zijn op de huidige marktplaats van ideeën. De eerste is de thought leader. Dit zijn de TED-sprekers, de managementgoeroes en de veranderevangelisten. Ze verkopen één idee, één wereldbeeld en één toekomstvisie. En dat doen ze verdraaid overtuigend. Thought leaders inspireren, zijn optimistisch en geven energie.

‘In zijn boeken propagandeert Bregman koekjesvormtheorieën die hij op de wereld stempelt’

De tweede categorie opiniemakers zijn de publiek intellectuelen. Dit zijn de bedachtzame denkers met kwaliteitskrantencolumns en essays in De Groene Amsterdammer die zich overal tegenaan bemoeien en dat vervolgens eindeloos compliceren. Publieksintellectuelen zijn de zuurpruimen. Ze zetten een rem op het al te naïeve enthousiasme van thought leaders.

Bregman is een thought leader. In zijn boeken propagandeert Bregman koekjesvormtheorieën die hij op de wereld stempelt. Zo is de centrale these van De meeste mensen deugen dat de mens geneigd is het goede te doen. Of datgene waarvan die denkt dat goed is. Om zijn optimistische betoog vol te houden begint Bregman zelfs voorzichtig te betogen dat sommige nazi’s wel een soort van goede bedoelingen hadden. En nee, dit was niet het overtuigendste punt van het boek.

Toch heb ik De meeste mensen deugen aan anderen aangeraden. Deels omdat ik wél lekker ga op dat Buzzfeedtaaltje en de Malcolm Gladwellachtige structuurtrucjes waardoor je zo door de bladzijden glibbert. Maar ook omdat Bregman een optimistische, frisse wind liet waaien door de publieke discussie over de menselijke natuur. Want, zo ontdekte ik bij boekenclub en borreltafel, zelfs mijn linkse vrienden bleken overtuigd dat de mens ten diepste een gierige homo economicus is. Als ze na het lezen van Bregman tot een iets hoopvoller, Augustijns compromis komen waarin de mens zowel goed als kwaad in zich heeft, zie ik dat als winst.

Volgens Drezner moet er een balans zijn tussen publieksintellectuelen en thought leaders in de publieke sfeer. Ze hebben elkaar namelijk nodig. Als er alleen maar thought leaders zijn gaan we van de ene ideeënhype naar de andere. Als de publieksintellectuelen daarentegen domineren verzanden we in bloedeloze tobberigheid. Door thought leaders kunnen publieksintellectuelen met enthousiasme ergens over zaniken. Socioloog Mark van Ostaijen gaf al een mooie voorzet in zijn Volkskrantcolumn.

En zo is Rutger Bregman, vlak voor Pasen, toch een soort messias. Op de kwaliteitskrantgolgotha offeren we een thought leader aan het publieke debat.

Lees alle columns van Adriaan Duiveman