In hun hetze tegen het zelfplagiaat door Peter Nijkamp zijn minimaal drie punten waarop NRC-auteurs Aan de Brugh en Van Kolfschooten onzorgvuldig opereren. Allereerst geven ze een slechte definitie van het begrip zelfplagiaat, waardoor onduidelijk is waar ze hoogleraar Peter Nijkamp nu eigenlijk van beschuldigen. In het artikel in de NRC van 19 januari staat kortweg ‘zelfplagiaat is hergebruik van (delen van) eerder gepubliceerd eigen werk zonder volledige bronvermelding’. Nu hergebruik ik vrijwel alle letters van het alfabet in al mijn artikelen. Mag dat niet meer zonder volledige bronvermelding? Of gaat het om hergebruik van woorden, zinnen, paragrafen, secties of ideeën? Is er sprake van hergebruik wanneer je eerst een versie van een artikel presenteert bij een conferentie en daarna publiceert in een tijdschrift? Kan zelfplagiaat vastgesteld worden met standaardsoftware voor plagiaatdetectie, of is het essentieel dat dit gebeurt door peers? Omdat de auteurs zelfplagiaat niet goed definiëren, zien we overal verwarring en misverstanden. Luca Consoli, lid van de Adviesraad Integriteit van de RU, stelt in Vox: ‘Ik zie geen enkele reden het fenomeen zelfplagiaat af te zwakken. Ik ken niet de details over het plagiaat van Nijkamp, maar het is not done om in artikelen die je aanbiedt dezelfde bevindingen die je eerder elders hebt gepubliceerd te verzwijgen.’ Het geeft te denken dat zelfs een verdediger van deze uit de hand gelopen zelfplagiaat-kritiek niet blijkt te voldoen aan de eisen genoemd in NRC. Van een artikel van Pieters & Consoli uit 2009 in het Journal of Information, Communication and Ethics in Society verscheen eerder een extended abstract in de European Computing and Philosophy Conference (E-CAP 2006). In het proefschrift van Pieters uit 2008, waar dit materiaal ook wordt gebruikt, staat keurig een referentie naar de E-CAP publicatie, maar in de tijdschriftversie ontbreekt deze bronvermelding, ook al zijn de openingszin en enkele paragrafen integraal overgenomen uit het abstract. Ik heb geen probleem met het ontbreken van deze bronvermelding, ook omdat de deelnemers van de conferentie bedankt worden ‘for useful comments on ideas and earlier versions of this paper’. Maar wat vindt onze Adviesraad Integriteit? Aan de Brugh en Van Kolfschooten zien hergebruik van delen van eerder gepubliceerd werk zonder bronvermelding haast per definitie als slecht. De auteurs worden in hun heksenjacht ogenschijnlijk niet gehinderd door kennis van zaken en gaan er aan voorbij dat hun visie door het merendeel van de onderzoekers niet wordt gedeeld. Waarom zouden onderzoekers stukken tekst, waar ze per slot intellectueel eigenaar van zijn, niet mogen hergebruiken? Natuurlijk mag je niet in twee verschillende publicaties hetzelfde resultaat claimen. Maar het is juist goed voor de kwaliteit van tijdschriftpublicaties wanneer een vroege versie van een artikel wordt gepresenteerd bij een conferentie. Voor de verspreiding van wetenschappelijke ideeën is het vaak uiterst nuttig een artikel om te schrijven zodat ook leken of onderzoekers uit andere disciplines er kennis van kunnen nemen. En binnen de informatica/wiskunde is het vaak noodzakelijk om pagina’s met definities en notaties uit eerdere artikelen deels te herhalen. In al deze gevallen is hergebruik van eerder gepubliceerde stukken tekst legitiem. Door de eenzijdige framing van het begrip zelfplagiaat in NRC wordt de wetenschap als geheel grote schade toegebracht. Een derde onzorgvuldigheid in de artikelen van de NRC-auteurs is de exclusieve focus op Peter Nijkamp. Een veelgebruikte strategie van totalitaire regimes en pestkoppen op school is om vrij willekeurig één slachtoffer te selecteren en die dan publiekelijk een aframmeling te geven. Omstanders staan erbij maar durven niets te doen, uit angst dat zij zelf het volgende slachtoffer zullen zijn. Indien Nijkamp zich schuldig zou hebben gemaakt aan een ernstig misdrijf dan zou de exclusieve aandacht voor zijn persoon terecht zijn geweest. Maar gegeven dat honderden integere Nederlandse wetenschappers precies hetzelfde doen als wat Nijkamp nu wordt verweten, vind ik dat Aan de Brugh en Van Kolfschooten zich schuldig maken aan bullying.

Lees alle columns van Frits Vaandrager