Vijftien audiovisuele kunstwerken zoemen, grommen, ruisen en flikkeren deze week in het donkere Goffertpark. Kunstenaars proberen op Festival Schemerlicht, geïnspireerd door de wetenschap, in beeld te brengen wat klimaatverandering betekent voor mens en natuur.

‘Wat is eigenlijk vervuilender, mama, een auto of een vliegtuig?’ Een jongetje kijkt zijn moeder verwachtingsvol aan. Zij stamelt. ‘Eh, ja, dat laat zich een beetje lastig vergelijken.’ Dan haalt ze een tas tevoorschijn. ‘Iemand een snoepje?’

De afleidingsmanoeuvre werkt, ook haar andere kinderen kauwen op snoep en houden hun mond. Maar de vraag over vervuiling is wel gesteld deze donkere avond in het Goffertpark en dat is precies wat de wetenschappers en kunstenaars van Festival Schemerlicht willen. Ze hopen bezoekers aan het denken te zetten over de interactie tussen mens en natuur.

Ademende long

Sinds afgelopen weekend staan vijftien audiovisuele installaties in het Nijmeegse stadspark. Windowseat heet het werk waar het jongetje zich zojuist afvroeg of de auto of het vliegtuig slechter was voor het klimaat. Op twee projectieschermen – eentje simuleert een vliegtuigraam – verschijnen beelden van een koe, feestende mensen, een wolkenlucht. De geluiden die erbij klinken zijn versterkt, dreigend. De boodschap is duidelijk: wij mensen zijn een stoorzender.

Linda Carton is een van de wetenschappers die namens de Radboud Universiteit meewerkte aan het festival. ‘In mei was er een bijeenkomst in de botanische tuin de Hortus’, vertelt ze. ‘De kunstenaars kwamen naar Nijmegen om inspiratie op te doen.’

Carton doet onderzoek naar de uitstoot van fijnstof, ze is betrokken bij een burgerinitiatief om op verschillende plekken in de stad de luchtkwaliteit te meten. Haar thema leidde tot een grote luchtzak die deze avond in het Goffertpark opzichtig staat te ademen. De verlichte ‘long’, gemaakt door kunstenaar Elsemarijn Bruyns, moet verbeelden dat we niet zonder zuurstof kunnen.

‘Het mooie is dat kunstenaars met hun werk het publiek weten te raken’, vindt Carton. ‘Ze zetten een werk neer dat emoties oproept. Dat lukt ons wetenschappers meestal niet zo goed met onze grafieken.’

Ruïne van menselijk leven

Verspreid over het park staan reusachtige installaties die zoemen, grommen, ruisen en flikkeren. De warme najaarswind maakt kleine tornado’s van herfstbladeren die verdwijnen in het duister. Uit hoge palen waait een vrouwenstem die vertelt over een ontmoeting tussen mensen. De sfeer onder de bomen is sprookjesachtig, maar ook onheilspellend.

‘De kunstenaars maken hier zichtbaar wat onzichtbaar is’, vat Riyan van den Born het festival samen. Als sociaal milieukundige was ze eveneens betrokken bij Schemerlicht. Haar onderzoeksthema is de rouw die mensen ervaren door diversiteitsverlies. ‘Dat gevoel laat zich moeilijk vangen in woorden. Maar het is enorm inspirerend voor mensen die zich met kunst bezighouden’, vertelt ze.

Wat te denken van het kunstwerk Issiz van Nikki Hork dat zich in het programmaboekje laat omschrijven als ‘een ruïne van menselijk leven’? De installatie lijkt op een verwaarloosde glazen kas die is gevuld met haperende lichten en wordt overwoekerd door loshangende elektriciteitssnoeren. Hier en daar groeit nog een plant. Het groen is in bruikleen gesteld door Radboud-ecoloog Hans de Kroon (die van de verdwijnende insecten). ‘De mens verwoest zichzelf’, luidt de begeleidende tekst. ‘We hebben onze ondergang aan onszelf te danken.’

Gelukkig staat bij de uitgang een gezellige poffertjeskraam.