In het nieuwe jaar moet de Radboud Universiteit flexibeler en wendbaarder worden. Dat zei rector magnificus José Sanders vanochtend in de nieuwjaarsrede. ‘Universiteiten worden meer dan voorheen uitgedaagd om te verduidelijken waar ze voor staan.’ De Hermesdorfprijzen gingen naar onderzoeken over inclusie en exclusie en het herstel van biodiversiteit in Nederland.

De nieuwjaarsbijeenkomst van de Radboud Universiteit, in een volgelopen Academiezaal in de Aula, stond vanochtend in het teken van het thema ‘waarheid’. ‘Toen we dit thema afgelopen voorjaar kozen, hadden we geen idee hoezeer 2024 ons zou confronteren met dit thema’, zei rector magnificus José Sanders aan het begin van haar nieuwjaarsrede, die zowel bezorgd als hoopvol klonk.

Rode vierkantjes

Het was de rector niet ontgaan dat binnen en buiten de universiteit – in de politiek en de bredere maatschappij – heel anders wordt gedacht over de academische zoektocht naar waarheid en over het nut van de universiteit. ‘De verontrustende waarheid is dat waar voor velen in de samenleving de universiteit vanzelfsprekend is, deze voor anderen juist een bron van verwarring of van ongewenste tegenspraak lijkt te zijn geworden, die bij hen de vraag oproept: Wat hebben we daar eigenlijk aan, kan dat niet wat minder?’

Sanders noemde ook de bezuinigingen op hoger onderwijs in haar speech. Bij binnenkomst deelden enkele medewerkers van actiegroep WOinActie rode vierkantjes uit aan medewerkers en studenten. Ook al werden de bezuinigingen vlak voor de kerstvakantie deels teruggedraaid, de problemen zijn daarmee volgens Sanders nog lang niet van de baan. Universiteiten worden volgens haar meer dan voorheen uitgedaagd om te verduidelijken waar ze voor staan.

Ook de teruglopende studententaantallen – een van de redenen waarom de universiteit met tekorten kampt – kwamen aan bod. Door te stellen dat ‘de geringe stuurbaarheid van het studiekeuzegedrag onze expertises onder spanning zet’, leek de rector haar zorgen te uiten over de toekomst van opleidingen die weinig studenten trekken. ‘Als we studenten niet naar de afzonderlijke expertises kunnen leiden, moeten we zoeken naar manieren om relevante expertises bij studenten te brengen.’

In het nieuwe jaar moet de Radboud Universiteit flexibeler en wendbaarder worden, aldus de rector. Ze voegde er meteen aan toe dat die wendbaarheid wat haar betreft mogelijk is. Als voorbeeld hiervan gaf ze het optimalisatieprogramma van de ondersteunende diensten dat vorig jaar van start ging en dat tot een sterke bezuiniging moet leiden. ‘Wat de professionele diensten kunnen, kan de organisatie van onderwijs en onderzoek ook’, aldus de rector.

Persoonlijke aanvallen

Traditiegetrouw werden ook dit jaar de Hermesdorfprijzen uitgereikt, voor Radboudonderzoekers die zich vanuit hun expertise uitspreken in maatschappelijke discussies.

Hoogleraar Niels Spierings ontving de Hermesdorfprijs, hij doet onderzoek naar vraagstukken over inclusie en exclusie, in het bijzonder in politiek, maatschappij en arbeidsmarkt. De socioloog wil zich naar eigen zeggen ‘inzetten voor gemarginaliseerde groepen waarover veel vanuit de onderbuik geroepen wordt.’

‘Het is belangrijk om je uit te spreken tegen persoonlijke aanvallen op sociale media’

Spierings focust zich specifiek op de rol van islam in de politiek en de emancipatie van vrouwen en LHBTIQA+’ers. Zijn bijdrages aan het maatschappelijke debat gaan regelmatig gepaard met persoonlijke aanvallen op sociale media. Aanvallen die hij ‘kan dragen’ zo zegt hij, maar die hem ook telkens weer raken. Aan de zaal wil hij daarom meegeven hoe belangrijk het is om in dat soort dit situaties voor elkaar op te komen en je uit te spreken.

Inheemse zaden

De Hermesdorf Talentprijs ging dit jaar naar ecoloog Constant Swinkels. Hij zet zich in voor het herstel van biodiversiteit in Nederland. Swinkels doet onderzoek naar de interactie tussen planten en bestuivers op dijken en hoe we insectenpopulaties kunnen helpen herstellen. Met zijn onderzoek bouwt hij voort op het Future Dikes-project.

Zijn wetenschappelijke drijfveren, zo vertelde hij tijdens de uitreiking, zijn een grote fascinatie voor hoe de natuur werkt, maar ook hoe de mens natuur kan behouden in tijden waarin vernietiging en verarming aan de orde van de dag zijn. Op initiatief van de ecoloog kregen alle aanwezigen na afloop een zakje inheemse zaden mee. Om, in de woorden van Swinkels, ‘op je balkon of in je tuin te zaaien, of als je die niet hebt via guerrilla gardening te verspreiden’.