Bijna dertig medewerkers en studenten deden de afgelopen weken melding over de sociale veiligheid op de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen (FFTR). Ze voelden zich geïntimideerd of lieten weten dat er ‘ongepaste relaties’ waren. De universiteit gaat werken aan een cultuuromslag.

Intimiderende of seksistische opmerkingen, ‘ongepaste’ relaties tussen studenten en docenten en tussen studenten onderling, mensen die zich onheus bejegend voelen. Het is zomaar een greep uit de 29 meldingen die afgelopen weken binnenkwamen bij Berenschot, het adviesbureau dat – in twee fases – onderzoek deed naar de sociale veiligheid en omgangsvormen binnen de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiewetenschappen (FFTR), in opdracht van het college van bestuur (CvB).

Maandag bracht de universiteit de resultaten van het laatste deel van dat onderzoek naar buiten. Alle studenten en medewerkers kregen een mail. De conclusie was wat het college van bestuur betreft helder: een deel van de studenten en medewerkers heeft de faculteit de afgelopen jaren niet als een veilige plek ervaren. De universiteit begint dan ook een traject om de cultuur te veranderen.

Ongepast handelen

Het college initieerde afgelopen zomer een eerste onderzoek op de faculteit. Aanleiding was dat verschillende mensen hun beklag hadden gedaan over ‘meerdere personen’. Hoogleraar Filosofie van de Middeleeuwen en de Renaissance Paul Bakker was onderdeel van het onderzoek en moest daardoor afzien van zijn beoogd decanaat.

Berenschots bevindingen, die half september bekend werden, bevestigden deze ‘signalen’. Bakker had zich schuldig gemaakt aan ongepast handelen (meer details werden niet gegeven) en kreeg een faculteitsverbod tot februari 2021. Wel mocht hij ‘vooralsnog’ aanblijven als hoogleraar, liet vice-voorzitter van het CvB Wilma de Koning destijds weten. Tegen andere medewerkers werden nog geen maatregelen getroffen, al is met een aantal van hen wel ‘indringend gesproken’, aldus De Koning.

‘Er zijn en worden passende maatregelen getroffen’

Het eerste onderzoek riep nieuwe vragen op, zei de vice-voorzitter, en dus kwam er een vervolg. Ook dat is inmiddels afgerond. Naar aanleiding van de bevindingen ‘zijn en worden passende maatregelen getroffen’, schrijft het college nu in haar mail. Om wie het gaat, en wat de maatregelen precies inhouden – een faculteitsverbod zoals in het geval van Bakker of anderszins – wil de universiteit niet zeggen. Wilma de Koning: ‘Het is heel begrijpelijk dat veel studenten en medewerkers benieuwd zijn naar wat er precies gebeurd is. Een deel van de betrokkenen geeft echter nadrukkelijk aan niet te willen dat dit publiek gedeeld wordt. Bovendien wensen alle betrokkenen anonimiteit. De consequentie daarvan is dat het college van bestuur hierover niet meer wil en kan zeggen.’

De Koning wil wel een algemene toelichting geven bij de 29 nieuwe meldingen die de afgelopen weken binnenkwamen bij Berenschot (het college had mensen binnen de faculteit expliciet gevraagd van zich te laten horen als ze meenden dat er iets niet deugde rond de sociale veiligheid).

Harassment

De meldingen bestrijken het hele spectrum van harassment, van je onheus bejegend voelen tot seksistisch gedrag en ongepaste relaties. Ook komt het voor dat werknemers of studenten wel op de hoogte zijn van zo’n ongewenste situatie, maar geen actie (durven) ondernemen. Andere meldingen gingen over meldingen die in het verleden wel gemaakt waren, maar waarmee niets was gebeurd.

De voorvallen die zijn gemeld, vonden plaats over een periode van vijftien jaar. Twaalf in de afgelopen twee jaar, zes tussen twee en zes jaar geleden. Negen meldingen, bijna een derde van het totaal, gaan over gebeurtenissen van negen tot vijftien jaar geleden. Of dat veel of weinig is, durft De Koning niet te zeggen. ‘Ik schrik van iedere melding natuurlijk, elk voorval is er één te veel. Je wilt niet dat dit gebeurt in je organisatie. Tegelijkertijd is het heel belangrijk dat mensen de vrijheid voelen om iets te melden, als daar aanleiding toe is.’

Binnenskamers

De Koning noemt het ‘ongelooflijk dapper dat mensen hun, soms heftige, verhaal wilden delen.’ Ze herhaalt nog maar eens dat het college van bestuur probeert zo transparant mogelijk te zijn in de kwestie FFTR, maar dat het nu eenmaal bij vertrouwelijkheid hoort dat details binnenskamers blijven. De verhalen die studenten en medewerkers hebben gedeeld met de onderzoekers, zijn ‘kwetsbaar’ volgens De Koning.

Hoe gaat het nu verder? Het college heeft alle melders uitgenodigd voor een gesprek met de vertrouwenspersoon en de directeur personeelszaken. Wie dat op prijs stelt kan daar gebruik van maken en eventuele vervolgstappen bespreken. Dat kan tot formele (klachten)procedures leiden, en mogelijk tot nieuwe maatregelen. De Koning: ‘We willen echt proberen mensen verder te helpen. Natuurlijk is het helemaal aan hen zelf of ze op ons aanbod ingaan. En we realiseren ons, dat dat niet makkelijk is.’

‘We weten dat je een omgangscultuur niet zomaar verandert’

Voor bureau Berenschot zit de klus erop: er liggen twee rapporten over de sociale veiligheid en omgangsvormen binnen de faculteit. Het is nu aan het bestuur van de universiteit en van de faculteit om een gewenste cultuuromslag te bewerkstelligen. ‘Dan leiden al die negatieve zaken in ieder geval nog tot iets positiefs’, zegt De Koning.

Een ander extern bureau, TwynstraGudde, gaat dit traject begeleiden. Van november tot februari zullen er dialogen plaatsvinden tussen alle mensen op de faculteit – medewerkers en studenten. Daarin moet het vooral gaan over vragen als wat ‘normale’ omgangsvormen zijn, en wanneer iemand over de schreef gaat. En over wat je kunt doen als je een situatie ziet die niet in de haak is.

Met een uiteindelijke universiteitsbrede gedragscode hoopt de universiteit de drempel om dingen te melden zo laag mogelijk te maken. Het nieuwe team vertrouwenspersonen moet ook bijdragen aan een betere afhandeling. Op termijn hoopt de vice-collegevoorzitter dat daardoor ook problemen eerder boven komen drijven die de individuele gevallen ontstijgen, bijvoorbeeld als er problemen zijn rond leiderschap. ‘We weten dat je een omgangscultuur niet zomaar verandert, dat zal echt iets van de lange adem zijn. Maar dat is geen reden om het niet te doen.’