Dolly Verhoeven, hoogleraar Gelderse Geschiedenis, spreekt vandaag haar oratie uit. Voor Vox zet ze vijf feiten op een rij over Gelderland die we nog niet wisten. Over brute Gelderse rovers en een universiteit in Harderwijk.

 #1. Dat Roermonders en Venlonaren heel lang óók inwoners van Gelderland zijn geweest.
Net als de burgers van Goch en Emmerich overigens.
Gelderland omvatte in de Middeleeuwen een flink deel van Duitsland en Limburg. De provincie bestond uit vier gebieden, kwartieren genoemd, met elk een eigen hoofdstad. Een van die gebieden is in de Tachtigjarige Oorlog verloren gegaan en wel het Limburgs-Duitse deel. Het werd ingelijfd bij de Spaanse Nederlanden.

#2. Dat Gelderland in de zeventiende eeuw twee universiteiten telde.
Het eerst was daar de universiteit van Harderwijk, opgericht in 1647. Een aantal universiteitsgebouwen staan nog steeds overeind – nee, niet het Dolfinarium, wel de kerk en het toenmalige collegegebouw. De Nijmegenaren pikten het natuurlijk niet en stichtten zelf een universiteit: de Kwartierlijke Academie van Nijmegen (in 1655), aanvankelijk in de Commanderie van Sint Jan. Die academie heeft niet lang bestaan. Toen de Fransen Nederland binnen vielen en ook Nijmegen bezetten (1672), was het geld snel op. In 1679 verliet de laatste hoogleraar, Gerard Noodt, de universiteit. De universiteit van Harderwijk bleef nog tot 1811 bestaan.

#3. Dat Gelderlanders gezien werden als brute rovers.
Zo zagen de bewoners van de omringende provincies althans de inwoners van Gelderland in de zestiende eeuw. Terwijl grote delen van het latere Nederland onder invloed stonden van het Huis van Bourgondië, verzetten de Gelderlanders zich met hand en tand tegen de uitbreidingsdrift van de Habsburgse vorsten. Hertog Karel van Gelre deed met legeraanvoerder Maarten van Rossum uitvallen naar Den Haag en Groningen waarbij ze er flink op sloegen. De slechte reputatie van de Gelderlanders was dus vooral het gevolg van de brute oorlogsvoering van de hertog en zijn legeraanvoerder.

#4 Dat Gelderland in de Gouden Eeuw helemaal geen gouden eeuw beleefde.
Terwijl Hollandse steden als Amsterdam en Leiden opbloeiden, want bevrijd van het Spaanse juk, zwierven in Gelderland begin zeventiende eeuw nog tal van Spanjaarden rond. Er werd dus nog stevig gevochten.
De Gelderse Gouden Eeuw was in feite veel eerder: rond het jaar 1400. Het hertogdom Gelre was in die tijd op zijn hoogtepunt en aan het Gelderse hof waren grote namen verbonden, waaronder die van kunstenaars als de Gebroeders van Limburg.

#5 Dat inwoners van Duiven, Huissen, Wehl en Zevenaar komend jaar vieren dat ze tweehonderd jaar bij Gelderland horen.
In 2016 is het precies twee eeuwen geleden dat een aantal Kleefse enclaves overging naar de provincie Gelderland en daardoor Nederlands werd. Sindsdien behoren Zevenaar, Duiven, Wehl, Huissen en een aantal andere plaatsen in die regio tot het Koninkrijk der Nederlanden.
Inwoners van die plaatsen spreken nog altijd het Kleverlands dialect, dat hun buren net over de Duitse grens ook spreken. Een onderzoeker van Dolly Verhoeven probeert te achterhalen wat dat voor de inwoners van die dorpen betekend moet hebben: zo ben je Pruisisch of Kleefs van geboorte en zo ben je opeens Nederlands. / Martine Zuidweg
De oratie van Dolly Verhoeven vindt plaats om 15.45 uur in de Aula.