Eenzaamheid komt bij jongeren net zo vaak voor als bij 75-plussers. Gerine Lodder onderzocht scholieren en studenten en komt tot twee groepen: de sociaal onhandigen en de doemdenkers.

Dat jongeren bij de meest eenzame groepen horen, is geen nieuws. Ook de aanpak is al langer bekend. Veel jongeren die eenzaam zijn, krijgen een cursus sociale vaardigheden aangeboden. Toch blijkt dat niet voor iedere eenzame de oplossing. Volgens gedragswetenschapper Gerine Lodder komt dat omdat de redenen waarom jongeren eenzaam zijn verschillen. De aanname is dat ze sociaal onhandig zijn, maar volgens Lodder is dat maar één groep. Er zijn ook eenzame jongeren die wel sociaal vaardig zijn en ook best vrienden hebben, maar die de wereld door een grote, zwarte bril zien. Ze hebben een laag zelfbeeld en zijn weinig positief over de vriendschappen die ze hebben.

Lodder wilde achterhalen of deze jongeren hun vriendschappen terecht zo weg zetten. Ze testte scholieren in de onderbouw op eenzaamheid waarna ze ze vroeg aan te geven wie in de klas hun beste vriend of vriendin is. Ook stelde ze hen vragen over die vriendschap.

Vriend
Inderdaad bleek er een verband tussen eenzaamheid en de beoordeling van de vriendschap. Naarmate scholieren hoger scoorden op eenzaamheid, waren ze negatiever over de vriendschap met hun beste vriend of vriendin. Maar hun beste vrienden zien die vriendschap heel anders: zij waarderen de vriendschap met de doemdenker wel degelijk.
‘Je merkt dus dat de eenzame jongeren de kwaliteit van hun sociale relaties en hun sociale vaardigheden onderschatten. Daar zou je wat aan kunnen doen, bijvoorbeeld met cognitieve gedragstherapie. Daarbij ga je samen met een therapeut proberen anders tegen zaken aan te kijken.’

Bij studenten deed Lodder onderzoek onder 65 duo’s die elkaar niet kenden en elkaar ontmoetten in het Barlab, waar onderzoekers een café hebben nagebouwd. Wat opviel is dat proefpersonen die hoger scoorden op eenzaamheid hun gesprekspartner langer aankeken dan proefpersonen die zich niet eenzaam voelen. ‘Als alle eenzame studenten lage sociale vaardigheden hebben, zou je natuurlijk precies andersom verwachten. Mensen die minder sociaal zijn, kijken de ander minder in de ogen, zou je denken.’

Focus
Maar ook hier bleek weer dat eenzaamheid en sociaal onbekwaam niet hetzelfde is. ‘We zien dat mensen die eenzaam zijn juist een verhoogde focus hebben op hun omgeving, alert zijn op signalen van de ander: vindt ze me wel leuk, hoe reageert ze op mij?’

Kortom: de ene eenzame jongere is de andere niet. Inderdaad is een groep eenzame jongeren sociaal onhandig, blijkt uit Lodders’ onderzoek. Deze groep zou gebaat kunnen zijn bij een training in sociale vaardigheden. Maar er is óók een groep eenzame jongeren bij wie zo’n training sociale vaardigheden waarschijnlijk minder effectief is . ‘Dit is duidelijk een subgroep, waarbij zo’n cursus misschien zelfs wel averechts zou kunnen werken, omdat het dat negatieve zelfbeeld kan versterken .’
Lodder vindt het cruciaal dat in toekomstig onderzoek aandacht wordt besteed aan wat werkt voor de verschillende groepen eenzame jongeren. Vandaar ook Lodders conclusie: eenzame jongeren vragen een aanpak op maat. / Martine Zuidweg

Gerine Lodder promoveert op 28 april op haar onderzoek in de aula.