Anna Simon (41) zag in Sierra Leone aan de lopende band mensen sterven. De Nijmeegse internist schreef een boek over haar ervaringen als ebola-arts.

Op het grote veldbed ligt een tweejarig meisje met vlechtjes. Iemand moet dat haar liefdevol hebben ingevlochten, denkt dokter Anna Simon terwijl ze Kadiatu over het hoofd aait. Was het haar moeder? Een ambulance had Kadiatu naar de ebolakliniek gebracht. Het doodzieke kind zat op schoot bij haar opa. Vader en moeder waren al overleden.

Het meisje sterft terwijl Anna Simon haar hand vasthoudt. Kailahun, Sierra Leone, 12 december 2014. Met tranen in haar ogen verlaat de dokter de tent. Ze ontdoet zich van twee paar handschoenen, een plastic overall, een hoofdkap en een veiligheidsbril. ‘Het is een van de weinige keren dat ik nauwelijks bezweet ben als ik me uitkleed’, schrijft ze in haar notitieblok.

Plastic overall
Hetzelfde meisje prijkt nu op de cover van Ebola van dichtbij, het boek dat Simon morgen presenteert. Samen met haar Engelse collega en verpleegkundige Andy Dennis werkte ze haar dagboekaantekeningen uit tot een boek van 290 pagina’s. ‘Kadiatu is voor ons het symbool geworden van de ebola-epidemie’, vertelt ze op de tweede verdieping van het Radboudumc.
Er gingen verschrikkelijk veel mensen dood aan de ziekte. In de provisorische Afrikaanse kliniek waar Simon werkte, stierven patiënten vaak alleen. Simpelweg omdat medewerkers van Artsen zonder Grenzen geen tijd hadden om aan hun bed te gaan zitten. Vanwege besmettingsgevaar mocht het medisch personeel alleen in hun beschermende outfit de ‘hoog-risico’-tent binnen. Het protocol van Artsen zonder Grenzen schreef voor dat dokters die plastic overall niet langer dan een uur achter elkaar mochten dragen.

‘Toen ik dat pak voor het eerst aantrok, werd ik overvallen door de hitte en de benauwdheid’, vertelt de Nijmeegse arts. ‘Ik dacht ‘hoe ga ik hier in godsnaam patiënten in behandelen en bloed prikken?’ Ze wende eraan. In het boek beschrijft ze hoe in de tenten overal grote klokken hangen, zodat de artsen in de gaten kunnen houden hoe lang ze nog hebben.

‘In het begin was het zo hectisch in de kliniek. Ambulances bleven maar komen. Het moment dat de autodeuren opengingen, was altijd indrukwekkend. Je wist niet wat je zou aantreffen. Ik herinner me – in mijn eerste week – een landrover waar negen mensen in zaten. Vijf volwassen vrouwen, waarvan een hoogzwanger. We hielpen ze een voor een uit de auto. Toen kwamen er drie meisjes van een jaar of elf. Een kind van drie bleef achter op een stoel. Ik moest haar in mijn armen naar de kliniek dragen, ze was te ziek om te lopen.’

Nadat Simon de patiënten naar binnen had gebracht, was het tijd om de overall weer uit te trekken. ‘Je laat die mensen dan achter op een bed. Iemand anders moet het overnemen.’

Het boek hebben de hulpverleners geschreven opdat de patiënten niet voor niets zijn overleden. Hun verhaal moet verteld worden, vinden ze. De Engelse Dennis draagt sinds zijn verblijf in Sierra Leone al zijn voordrachten voor Artsen zonder Grenzen op aan de kleine Kadiatu. Simon, universitair hoofddocent, geeft haar ervaringen door aan studenten via colleges.

Mocht zich nog eens zo’n epidemie voordoen, dan twijfelt Simon niet of ze opnieuw gaat. ‘Omdat ik het ook fijn zou vinden als mensen ons kwamen helpen als zich hier zoiets voordeed.’ Een tropenarts is ze niet. Sterker: voor ze afreisde naar Sierra Leone was ze nog nooit in de tropen geweest. Ze kwam in aanraking met Ebola omdat ze was betrokken bij de voorbereidingen die het Radboudumc trof voor het geval daar een patiënt met de ziekte zou worden opgenomen. ‘Ik hoorde dat Artsen zonder Grenzen mensen zocht en zag dat ik aan alle voorwaarden voldeed. Toen dacht ik ‘waarom niet?’

Simon is single, heeft geen kinderen en hoeft niet voor zieke familieleden te zorgen. ‘Dat maakte de keuze gemakkelijk’, vertelt ze.

Haar ouders stonden niet te juichen, maar waren zelf arts en begrepen haar motivatie. Simons moeder begon een handwerkproject: ze breidde een vest voor haar dochter in de weken dat ze in Sierra Leone werkte. ‘Het was een soort bezwering, ik móest wel terugkomen.’ Op Schiphol had moeder het groene vest bij zich. Te groot, want dokter Simon was vijf kilo afgevallen.

Bewust van de gevaren
Of ze zelf nooit bang is geweest dat ze Ebola zou oplopen? Nee, zegt de Nijmeegse arts. ‘Het is als met je auto de snelweg opgaan. Je bent je bewust van de gevaren. Dus zorg je voor een veilige auto en doe je je gordel om. Maar je bent niet de hele tijd bang.’

Mensen in Nederland waren wel angstig. Simons broer zag haar liever even niet in de buurt van zijn kinderen toen ze weer thuis was. En ze hoorde van een Nederlandse verpleegkundige die boze mails kreeg omdat ze  door haar werk in Sierra Leone alle kinderen op de school van haar kroost in gevaar zou brengen. Heftig, vindt Simon. Maar angst is geen rationeel ding en dus doe je er niets aan. ‘Het beeld dat mensen thuis hadden van de epidemie, klopte niet met de werkelijkheid.’

De presentatie van Ebola van dichtbij is woensdag 11 mei om 17.00 uur in boekhandel Books by Roelants op de Thomas van Aquinostraat 1A. Prijs: 14,95 euro.