Geneesmiddelen komen via het toilet in het oppervlaktewater terecht. En in het drinkwater. Milieukundige Rik Oldenkamp voorziet voor antibiotica vooral schade voor micro-organismen in rivieren en meren.

Al langer is bekend dat afvalwater veel oestrogenen bevat, afkomstig uit de miljoenen anticonceptiepillen die vrouwen slikken. Een deel komt via toiletbezoek in het riool terecht en vervolgens in zuiveringsinstallaties. In de jaren negentig werd duidelijk dat mannelijke vissen hierdoor een verhoogde kans hebben om vrouwelijke geslachtskenmerken te ontwikkelen.

Milieukundige Rik Oldenkamp bekeek voor twee andere medicijngroepen, antibiotica (de antibiotica die mensen innemen) en anti-kanker medicijnen, of ze in het oppervlaktewater terechtkomen. En in ons drinkwater. Want een groot aantal medicijnen – we hebben zo’n vierduizend verschillende – komt via het oppervlaktewater uiteindelijk in het drinkwater terecht. Antibiotica zijn wel in ons drinkwater te vinden, maar volgens Oldenkamp in zulke lage hoeveelheden dat ze geen schade geven. ‘Je moet dertig Olympische zwembaden per dag leegdrinken om risico te lopen. Bijvoorbeeld dat je darmflora wordt aangetast.’

Kreeftjes
De effecten voor de vissen, waterplanten en kreeftjes, in jargon: het aquatisch ecosysteem, zijn bij anti-kanker medicijnen niet, maar bij antibiotica wel zichtbaar. Ook in lage concentraties. Antibiotica tasten drie procent van de aquatische soorten in dichtbevolkte gebieden in Europa aan, blijkt uit Oldenkamps onderzoek.

Als afvalwaterzuiveringsinstallaties in dicht bevolkte gebieden staan, loopt het waterleven, en dan vooral de micro-organismen, meer risico. Logisch natuurlijk, want daar wonen meer mensen die antibiotica innemen. Regionale verschillen zijn er ook: Franse artsen schrijven veel vaker antibiotica voor dan Nederlandse.

Een groot aantal medicijnen komt via het oppervlaktewater uiteindelijk in het drinkwater terecht.

Daar mag Brussel wel meer rekening mee houden, vindt Oldenkamp. Europese plannen om zuiveringsinstallaties zo te veranderen dat ze stoffen zoals antibiotica afbreken, hebben die regionale verschillen nu niet in het vizier.

Oldenkamp laat in zijn onderzoek zien op welke plekken het relevant is om maatregelen te nemen. ‘Per regio zijn er weer andere risicostoffen waar je je op moet richten. Beleidsmakers moeten bij het zoeken naar oplossingen goed kijken wat de lokale omstandigheden zijn.’

Rik Oldenkamp promoveert om 14.30 uur in de Aula