Journalist Aleid Truijens hield gisteren tijdens de opening van het academisch jaar geen gepeperd relaas over het hoger onderwijs, maar sprak over de dilemma’s van de biograaf. Voor wie dat jammer vond, heeft ze toch nog een onderwijsgerelateerde boodschap.

Er bleef iets van teleurstelling hangen tussen de kroonluchters in de Stevenskerk. Aleid Truijens, dé Aleid Truijens die in de Volkskrant zo lekker losgaat over hoger onderwijs, had tijdens de opening van het academisch jaar met geen woord gerept over datzelfde hoger onderwijs. Niks over het hypocriete Levenlangleren-krediet, de doorgeslagen excellentiefocus of de gapende kloof tussen hoger- en lageropgeleiden. Haar rede was een essay over hoever een biograaf mag gaan in het spelen met de werkelijkheid. Ook leuk. Maar toch.

‘Ik ben in de eerste plaats biograaf’

‘Was er teleurstelling?’ reageert ze na afloop bij een glaasje Spa. ‘Het was toch echt al heel lang bekend dat ik over biografieën zou praten.’ Waarschijnlijk heeft het er mee te maken, denkt ze hardop, dat onderwijsmensen haar altijd vereenzelvigen met onderwijs. Maar ze ís niet alleen maar onderwijs. Slechts een deel van haar werktijd besteedt ze aan het schrijven over wat er wel of niet deugt aan klassen en docenten en ministers en universiteiten. Vaker recenseert ze literatuur, of werkt ze aan haar eigen boeken. ‘Ik ben in de eerste plaats biograaf’, zegt ze.

Geen fictie
In haar wekelijkse Volkskrant-column kan ze genoeg kwijt over onderwijs, daarom greep ze het Nijmeegse podium niet aan om academici een schop onder hun elitaire kont te geven, maar om de persoonlijke – soms zelfs eenzame – worsteling van een biograaf met haar publiek te delen. Bovendien vond ze het dilemma goed aansluiten bij het verhaal van de rector, die vóór haar op de kansel stond. Han van Krieken hield een pleidooi voor de wetenschapper die zich baseert op kennis en niet op de eigen mening.

‘Er is veel overeenkomst  tussen biografie en wetenschap’, zegt de auteur tijdens de borrel in de Stevenskerk. ‘In een eerdere biografie die ik schreef over F.B. Hotz, heb ik elke uitspraak gecheckt. Achterin staat een enorme lijst met noten. Als lezer heb ik daar altijd behoefte aan. Denk ik: ‘Hoezo? Wie zegt dat?’ Wat je schrijft, moet traceerbaar zijn.’

Natuurlijk geef je als biograaf je eigen interpretatie van de feiten, stelt ze, maar je mag er geen fictie van maken. Ook niet als je die neiging heus hebt, want iedereen wil wel een smeuïg verhaal presenteren. Die verleiding voelt de wetenschapper eveneens; ook de academicus moet zichzelf verkopen met mooie onderzoeksresultaten en publicaties. Maar het verhaal moet wel kloppen.

Facebook en Twitter
Als goedmakertje voor teleurgestelde toehoorders heeft de Volkskrant-columnist nog wel een boodschap: ‘Leer studenten kritisch te denken, leer ze dat er onderscheid is tussen feit en fictie en tussen feit en mening. Meer dan ooit is dat de taak van het onderwijs. Studenten groeien op in een tijd waarin ze het verschil niet automatisch herkennen. Ze zien berichten voorbij komen op Facebook en Twitter. Die liken ze, maar waarom? Vanwege de mening die er verkondigd wordt? Vanwege de inhoud? Het gemak waarmee leraren tegenwoordig zeggen ‘zoek dat maar even op op internet’! Terwijl leerlingen het verschil niet altijd niet zien tussen een rare roddelwebsite of  serieus onderzoek.’

Toch wel jammer dat bij het Nijmeegse publiek kennelijk valse verwachtingen waren gewekt, vindt Truijens. Maar eigenlijk haken al haar werkzaamheden in elkaar: ‘In de basis ben ik journalist, altijd geïnteresseerd in het achterhalen van de werkelijkheid.’

Journalist Aleid Truijens werkt momenteel aan een biografie over schrijver Hella Haasse. Eerder schreef ze Geluk kun je alleen schilderen over schrijver F.B. Hotz. Ze schrijft een wekelijkse column in de Volkskrant onder de titel IJs & Weder.