Over de 4 mei-herdenking bestaat veel discussie. Moeten we vluchtelingen herdenken? En hoe zit het met de geallieerde slachtoffers? ‘Er bestaat veel behoefte om vanuit een Nederlands perspectief naar de oorlog te kijken.’

Wiel Lenders, directeur van het Nationaal Bevrijdingsmuseum in Groesbeek, bepleit meer aandacht voor het Duitse perspectief van de Tweede Wereldoorlog. ‘Maar het herdenken van Duitsland op 4 mei hoeft van mij niet. Ik denk dat we eerst maar eens af moeten stappen van het Nederlandse perspectief tijdens de dodenherdenking. Met name de slachtoffers uit geallieerde landen verdienen een plek op 4 mei. Zij bezorgden ons de vrijheid terug.’

Het nationalistisch perspectief op de oorlog, en de platgetreden paden die we vaak bewandelen, illustreert Lenders met het gangbare beeld van D-Day. Gebruikelijk zijn de vanuit zee genomen foto’s en filmbeelden, terwijl het omgekeerde perspectief – vanaf het strand naar de zee – zelden wordt getoond. ‘Dit bevestigt een nationaal of geallieerd perspectief en beperkt het begrip van de geschiedenis.’

Om van het beperkte beeld af te stappen, start het Nationaal Bevrijdingsmuseum op 1 oktober de wisselexpositie De SS: Veelzijdig Extremisme, die de onbekende en verborgen geschiedenis van de SS laat zien. Lenders: ‘We denken meestal dat het een puur Duitse organisatie was. In werkelijkheid was het de meest multiculturele organisatie uit de geschiedenis. We brengen een nieuw verhaal dat veel toevoegt aan de geschiedenis.’

Conflicten in eigen tijd
In Amsterdam vindt vandaag ook een herdenking plaats voor omgekomen vluchtelingen. Historicus Dolly Verhoeven kan een bredere kijk op de herdenking wel waarderen, maar benadrukt tegelijkertijd dat de twee minuten stilte hun Nederlandse invalshoek kunnen behouden. ‘Er bestaat binnen onze samenleving veel behoefte om vanuit een Nederlands perspectief naar de oorlog te kijken. Dat mag ook. We hoeven die twee minuten niet te vermengen met andere slachtofferherinneringen.’

Hoe zou Verhoeven de 4 mei-herdenking dan wel willen verbreden? Als het aan haar ligt komt er op 4 mei een nevenprogramma. ‘Hierin kan de complexiteit en actualiteit van onze vrijheidsgeschiedenis centraal staan. Bijvoorbeeld door stil te staan bij de mensen die op dit moment vermorzeld raken door oorlog en geweld. Want als we vrijheid willen doorgeven, dan hoort daar ook bij dat we verantwoordelijkheid nemen voor de conflicten van onze eigen tijd.’