Met een fietstocht langs Nederlandse universiteiten trappen vakbonden AOb en FNV en actiegroep WOinActie het nieuwe academisch jaar af. Daarmee willen ze de aandacht vestigen op de jaarlijkse trektocht van academici met een tijdelijk contract van universiteit naar universiteit. ‘We moeten onze onderzoekers koesteren.’

Bij de opening van het academisch jaar hoort naast de speech van de rector en hoogleraren in toga’s traditiegetrouw ook een actie van academici. Maar hoe houd je een manifestatie in tijden van corona?

Vakbonden AOb en FNV en actiegroep WOinActie bedachten een alternatief: de Tour of Academics, een fietstocht langs Nederlandse universiteiten. Een van de tochten vertrekt bij de Radboud Universiteit en gaat naar de Universiteit van Wageningen. ‘In de buitenlucht kunnen we makkelijk aan social distancing doen’, zegt Marijtje Jongsma, universitair hoofddocent en hoofdbestuurder van onderwijsvakbond AOb .

Wegwerpwetenschappers

Met de fietstocht willen de organisatoren de aandacht vestigen op de jaarlijkse trektocht van academici met een tijdelijke aanstelling van universiteit naar universiteit. ‘Bij de start van een academisch jaar merk je dat vooral aan de nieuwe lichting docenten’, zegt Jongsma. ‘Maar ook postdocs reizen heel wat af.’

Wat willen jullie bereiken?

‘Er moeten meer loopbaanmogelijkheden komen voor jonge onderzoekers. Het komt de kwaliteit van onderwijs en onderzoek niet ten goede als je mensen als wegwerpwetenschappers beschouwt. Daarom hebben we meer duurzame aanstellingen nodig.’

‘We maken ons veel zorgen over onderzoekers met tijdelijke aanstellingen die nu vertraging oplopen. Tegelijk gaan heel wat algemene corona-steunfondsen ten koste van Europese onderzoeksbudgetten. De overheid moet met geld over de brug komen voor het behoud en de waardering van talentvolle onderzoekers. In het huidige financieringssysteem is er vooral aandacht voor het financieren van onderzoeksprojecten, en niet van de onderzoekers zelf. Zo krijg je weliswaar veel onderzoeksprojecten, maar de onderzoekers zelf hebben wel precaire aanstellingen.’

Zijn tijdens de coronacrisis nieuwe problemen op jullie agenda komen te staan?

‘De vertragingen die onderzoekers oplopen, het bieden van afstandsonderwijs en ook problemen die het thuiswerken met zich kan meebrengen. De universiteit heeft veel waardering voor hoe onze medewerkers met de situatie omgaan en biedt waar mogelijk ondersteuning. Maar de echte elephant in the room is de gigantische onderwijsvernieuwing die vanuit het niets moest worden doorgevoerd. Over de hele linie wordt hard gewerkt en overgewerkt in de onderwijssector. Daar worden niet voldoende tijd en middelen voor vrijgemaakt.’

‘De overheid maakt te weinig middelen vrij voor onderwijs’

‘Financiering van het wetenschappelijk onderwijs blijft belangrijk. Het bekostigingsmodel richt zich te veel op studentenaantallen en te weinig op onderzoek. De verwevenheid van onderwijs en onderzoek moet meer op orde worden gebracht. Op het vlak van diversiteit is nog een hele weg te gaan. Onderzoekers tot slot worden steeds meer gedwongen om vraaggericht onderzoek te doen. Dat is een bedreiging voor het kritische en ongebonden onderzoek aan universiteiten.’

Wegens de coronacrisis gebeurt veel onderwijs en onderzoek online. Bespaart het hoger onderwijs daarmee niet juist op lokalen, congressen en verplaatsingen?

‘Die besparingen wegen denk ik niet op tegen de extra kosten en inspanningen. Afstandsonderwijs is meer dan het opnemen van hoorcolleges. Digitale meetings voor kleine groepen organiseren is behoorlijk intensief. Daarop moet je niet bezuinigen, maar in investeren. Als je het goed wil doen, heb je meer mankracht nodig.’

‘Het klopt misschien dat we door de coronacrisis in korte tijd enorme skills hebben ontwikkeld voor digitaal overleg, maar dat neemt niet weg dat we elkaar in het echt moeten blijven ontmoeten. Het is heel belangrijk dat we dat blijven doen.’

Is een fietsactie niet een beetje soft om voor al deze onderwerpen aandacht te genereren?

‘Bij de opening van het academisch jaar genereren de universiteiten traditioneel veel aandacht en acties op deze dag. Doorgaans zijn wetenschappers geen actievoerders, maar de noodzaak neemt wel steeds meer toe. Maar wij wetenschappers zijn inderdaad niet van de hele harde acties. Door deze problemen juist op een vriendelijke manier zichtbaar te maken, hopen we op veel bijval.’

De Tour of Academics begint maandag 31 augustus om 14.00 uur bij de Aula van Radboud Universiteit. Via een knooppuntenroute fietsen de deelnemers naar Wageningen.