-
Oscar Ekkelboom (left) and Clim Wijnlands taking down Louis Beel’s portrait. Photo: Erik van ‘t Hullenaar
Studenten en promovendi hebben vanmiddag een portret van Louis Beel van de muur gehaald in het Grotiusgebouw. Aanleiding is de omstreden reputatie van de voormalig minister-president. Onder zijn bewind werd extreem geweld gebruikt in Indonesië.
Met blauwe handschoentjes haalt Oscar Ekkelboom heel voorzichtig het schilderij van Louis Beel van de muur, om het daarna keurig neer te zetten op twee rubbertjes die hij met tape op de grond heeft geplakt. Op de lege plek hangt de promovendus, geholpen door collega Clim Wijnands, een schilderij van Diponegoro, leider van het verzet tegen de Nederlanders tijdens de Java-oorlog van 1825 tot 1830.
‘Mensen hebben geen idee wie hier eigenlijk hangen’
Met de actie willen de studenten en promovendi benadrukken dat Beel, minister-president in de periodes in de periodes 1946-1948 en 1958-1959, een omstreden politicus is. Uit recent onderzoek van NIOD, KITLV en NIMH is gebleken dat Nederland onder zijn bewind extreem geweld gebruikte om Indonesië te herkoloniseren.
Gesprek
Ekkelboom, die ook lid is van het Comité Indië-herdenking Nijmegen, schreef al eerder in een opiniestuk op Voxweb dat hij het vreemd vindt dat een portret van deze man zonder enige uitleg in het Grotiusgebouw hangt – hoogleraar Klaas Landsman pleitte zelfs voor verwijdering.
Ekkelboom ging daarover ook al in gesprek met het college van bestuur. Maar het schilderij hangt er nog steeds en er is geen enkele actie ondernomen. In Huize Heyendael is zelfs een Beelskamer, waar een commissie zich op verzoek van het college van bestuur over zou buigen.
‘Mensen hebben geen idee wie hier eigenlijk hangen’, vertelt Ekkelboom terwijl hij flyers uitdeelt bij de portrettengalerij. ‘Misschien, als ze geïnteresseerd zijn, lezen ze het bordje met de naam ernaast, maar er staat nergens wat deze mannen gedaan hebben.’ Beel hangt in een rijtje met andere minister-presidenten die afstudeerden aan de Radboud Universiteit: Jo Cals, Victor Marijnen en Dries van Agt.
Op de grond
Het portret van Beel is door een groep van studenten en promovendi nu opgenomen in een lijst van ongemakkelijke Radboud-kunstwerken. Het publiek kan tijdens Radboud Art & Science (19, 20, 21 oktober) stemmen op de winnaar. ‘Ongemakkelijk erfgoed’ heet het project van Reframing Radboud, een samenwerking met kunstinstelling POST.
De andere genomineerden zijn: het Linnaeus-gebouw (naamgever Carolus Linnaes deelde mensen in in verschillende rassen), de katholieke traditie van de Radboud Universiteit (de katholieken zijn allesbehalve onomstreden), een foetuspreparaat van conservator Fellinger (de foetus vroeg er niet zelf om tentoongesteld te worden) en een pulstreinmaker (om schokken toe te dienen aan labratten). De vraag van Reframing Radboud is of het erfgoed van de Radboud Universiteit nog wel de huidige identiteit van de campus representeert.
Nationale held
Het neerhalen van het portret van Louis Beel noemt Ekkelboom een ‘artistieke interventie’. Het schilderij blijft gewoon op de grond staan, net zo lang tot iemand van de universiteit – de portier blijft tijdens de actie onbewogen achter zijn balie zitten – het weer op zijn plek hangt.
De beeltenis van Diponegoro, een nationale held in Indonesië, siert tot die tijd de wand. Ekkelboom schilderde het zelf, nadat hij een cursus zeventiende-eeuwse schildertechnieken had gevolgd. De promovendus werkte in 2018 en 2019 als conservator in opleiding in het Rijksmuseum mee aan de tentoonstelling (Revolusi!) over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd (1945-1950).
Francesco schreef op 11 oktober 2023 om 19:56
Een uitleg bij een bepaald schilderij kan nooit kwaad. Onduidelijk waarom dit schilderij dan moet worden vervangen door een Javaan. Wat heeft de heer Diponegoro te maken met de Radboud Universiteit?
Hans Unger schreef op 11 oktober 2023 om 22:29
Wat is er mis mee dat Linnaeus mensen indeelde in rassen? Alsof de soort ‘mens’ geen rassen kent. Een blik in willekeurig welk internationaal vliegveld leert anders. En de foetus van conservator Fellinger? Beetje ver gezocht argument om te zeggen dat de foetus geen toestemming heeft gegeven om tentoongesteld te worden. Nogal Monty Python-achtig.
Mienke de Wilde schreef op 12 oktober 2023 om 10:01
Dit portret is gewoon één van de vier uit de serie “minister-presidenten afkomstig van de Nijmeegse rechtenfaculteit”. Het is niets meer en niets minder. Hij hoort gewoon feitelijk in dat rijtje thuis en al het andere is geen wetenschap, maar puur activisme. Als je sommige minister-presidenten weghaalt omdat zij “fout” waren en de anderen laat hangen als “wel okee”, ga je als universiteit linkse woke-politiek bedrijven. Dat is dus een vraag die je nooit kan inwilligen als je “een beetje” voor feitelijkheid en objectiviteit bent (en dat lijkt me toch de kerntaak van een universiteit). Helemaal alles weghalen is ook idioot, want bij een rechtenfaculteit zijn de portretten van deze mannen helemaal op hun plek. Kappen met die paternalistische beeldenstorm. Daaraan toegeven is een politieke kleur aannemen en dat werkt uiteindelijk indoctrinerend. Die man hoort gewoon feitelijk in dat rijtje, wat voor mening je verder ook over die meneer kan hebben. Bordjes eronder met bepaalde daden wel en andere niet benoemd, kan ook niet zonder framing. Laat mensen gewoon een eigen mening vormen. Doorgaans zijn mensen die naar een universiteit gaan daar prima toe in staat.
Nuance schreef op 12 oktober 2023 om 12:06
Je gaat er aan voorbij dat de portretten van de minister-presidenten daar niet zomaar hangen. Die hangen er omdat de RU daar iets mee wil zeggen. In dit geval: we zijn er trots op dat de RU 4 minister-presidenten geeft ‘voortgebracht’. Daar is verder niets mis mee, maar dan moet je ook durven erkennen dat er redenen kunnen zijn niet meer trots te zijn op iemand uit het rijtje.
Nuance schreef op 12 oktober 2023 om 12:07
geeft = heeft, tikfout.
Mienke de Wilde schreef op 12 oktober 2023 om 14:24
@Nuance Waarom zou het überhaupt zo’n koppelverkoop van trots moeten zijn? De rechtenfaculteit zal ongetwijfeld willen zeggen dat ze trots zijn op vier door die faculteit geleverde minister-presidenten. En terecht, denk ik. Elke minister-president is verantwoordelijk voor dingen die een deel van de bevolking fout vindt, zeker met de kennis van achteraf. En ja, deze gast heeft met de kennis van nu misschien een grotere “foute” impact gehad dan de andere drie, maar gezien hij twee termijnen heeft gezeten, dacht men daar destijds blijkbaar anders over. Bovendien gaan we dat decennia later misschien ook vinden van Rutte en de toeslagenaffaire, de coronacrisis of de eenzijdige steun aan Israël, terwijl de Palestijnen al jaren afgeslacht en onderdrukt worden. Beel hoort gewoon in het rijtje minister-presidenten geleverd door de universiteit en zal ongetwijfeld ook dingen goed gedaan hebben.
Je naam is leuk en aardig, maar nuance moet wat mij betreft fundamenteler ipv fractioneel. Nuance is denk ik juist terughoudendheid betrachten in inhoudelijke trots. Trots op het leveren van 4 mensen die die hoogste functie via het democratisch proces hebben vervuld is passend objectief. Verdere schifting van trots is puur politiek en dat hoort hier niet thuis.
En voor onder: moedig zijn tegenwoordig juist bestuurders die tegen al dit soort al lang omarmde en blijkbaar sociaal gewenste politiek activisme in de wetenschap in durven te gaan, die objectiviteit blijven omarmen en die schilderijen laten hangen ondanks woke-acties en protest.
nuance schreef op 12 oktober 2023 om 16:17
“hij zal ongetwijfeld ook dingen goed hebben gedaan”… zo kun je alles wel recht praten. In feite is dit dezelfde discussie als over ‘besmette’ standbeelden. Daar wordt ook continue ‘vergeten’ dat de standbeelden niet simpelweg ‘de geschiedenis’ representeren, maar er om een bepaalde reden doelbewust zijn neergezet. Dit portret verschilt daar in de kern niet van. Heeft m.i. weinig met politieke voorkeur te maken.
Mienke de Wilde schreef op 12 oktober 2023 om 21:05
De reden dat hij er hangt lijkt me door de context (onderdeel zijn van dit kwartet) nogal simpel te achterhalen: hij is een van de vier minister-presidenten die van de RU komt. Prima reden. Hem er tussenuit halen is geschiedvervalsing en volgens mij is er geen weldenkend mens die denkt dat je het eens moet zijn met het totaalpakket van alle daden van elke minister-president die alumnus is van jouw faculteit. Dit portret er laten hangen zegt dus niets over daden goedkeuren. Mocht die weldenkendheid er niet zijn, dan lijkt verwijdering van niet tot nadenken in staat zijnde domkoppen me misschien nog gepaster aan een universiteit dan verwijdering van een schilderij om bepaalde fouten van een afgebeelde persoon die simpelweg in een historisch rijtje thuishoort.
Klaas Landsman schreef op 12 oktober 2023 om 10:23
Hulde aan deze moedige actie! Vooral het kleine zelfgeschilderde portret boven de meer dan levensgrote tronie van deze opdrachtgever en eindverantwoordelijke voor de twee politionele acties (met ruim 100.00 doden, martelingen, standrechtelijke executies, en repressailes waarbij hele dorpen werden uitgemoord–heus, we hebben het wel over iets anders dan Linnaeus e.d.), waarna Indonesië, na al eeuwenlang onder een regime van de facto slavernij te zijn leeggeplunderd, aan de voormalige kolonisator op last van Beel en Drees ook nog eens ruim tien miljard aan herstelbetalingen moest doen om nog meer geweld te ontlopen. Het is vandaag precies twee jaar geleden dat ik de toenmalige rector aansprak over de Beelkamer, gevolgd door een vertrouwelijke brieft twee dagen later. Het antwoord daarop, zowel telefonisch als schriftelijk, was dat er een dag zou worden georganiseerd met de Indonesische ambassadeur, Indonesische studenten, en David Van Reybrouck, om deze kwestie (in bredere context) nader te bespreken. Deze belofte is tot op heden niet nagekomen. Het is even gênant als onverdedigbaar dat de besluitvorming hieromtrent nu al twee jaar duurt, terwijl Moed een kernwaarde van deze universiteit heet te zijn. Heus, er is heel weinig moed voor nodig om een tweevoudig eerbetoon aan een oorlogsmisdadiger weg te halen. Voor zover de rechtenfaculteit op een novum zit te wachten: vorige week verscheen het boek “Talen van Geweld” van Remco Rabers en Peter Romein, zie https://www.aup.nl/en/book/9789463726887/talen-van-geweld, over de doofpotcultuur rond de door Nederland in Indonesië begane oorlogsmisdaden (een term die hier nu ook expliciet wordt gebruikt, in aanvulling op de wat voorzichtige term “extreem geweld” die dit onderzoeksteam eerder bezigde).
Paul Voestermans schreef op 12 oktober 2023 om 15:23
Of je universiteitsruimten moet noemen naar personen die de RU belangrijk vindt maar die een belast verleden blijken te hebben, vraag ik me ook af.
Van de andere kant, kun je wel die ene man, bijv. Beel, verantwoordelijk maken voor de ontluisterende koehandel van de toenmalige politiek inzake de dekolonisatie die David Van Reybrouck zo nauwgezet heeft beschreven? Volgens mij wordt vergeten dat er ‘group think’ ten grondslag ligt aan de toemalige beslissingen. Dat heeft de welhaast onbeschrijfelijke ellende veroorzaakt (de pen van van Reybrouck slaagt er niettemin wonderwel in dat leed ervaringsnabij te brengen). We realiseren ons dat eigenlijk pas de laatste jaren. Dat het om een ‘systeempolitiek’ gaat, waarvan de werking duister is.
Helaas is geen mathematica opgewassen gebleken tegen het beschrijven of verklaren van het type rationaliteit dat zoveel geweld aanvaarbaar wist te maken bij de delen van de bevolking en hun leiders die toen met heel hun hebben en houden op ‘ons Indië’ betrokken waren. Pogingen leveren gevaarlijke politiek op zo leert het mooie boek van Benjamin Labatut, De maniac. We moeten het voorlopig doen met historische beschrijving van de orkestratie van sentimenten en overtuigingen van het boek Revolusie.
Ik zou zeggen, laten we op deze universiteit beginnen met te proberen juist deze orkestratie eens goed te analyseren. Daar heb je de wetenschap bij nodig die helaas tot de vergeten wetenschappen behoort. Maar een ding heeft deze wetenschap scherp: het individueren van beslissingen helpt niet. Dit inzicht negeren leidt tot namen geven aan ruimten op een wijze die nergens op slaat. Portretten weghalen is evenwel een doekje voor het bloeden.
Klaas Landsman schreef op 12 oktober 2023 om 16:08
Beste Paul, Dank voor deze tot nadenken stemmende reactie. Maar group think is geen excuus voor de individuele verantwoordelijk van de hoogste beslisser. En dat was Beel, die (net als Rutte bij de Toeslagenaffaire) zowel inhoudelijk zeer sterk betrokken was, als politiek eindverantwoordelijk (in ons land kun je dan aftreden en de volgende dag na een kleine stoelendans weer vrolijk verder regeren). Direct onder Beel droegen ook Felderhof, van Mook en Spoor een zware verantwoordelijkheid voor de politionele acties, en ook Koningin Wilhelmina schijnt op het behoud van de kolonie met alle middelen te hebben aangedrongen (de Oranjes hadden er immers een hoop aan verdiend). Dan had je in de top van de KVP direct onder Beel Romme en Stassen, die ook voor de politionele acties waren. Maar dat alles ontslaat Beel niet van zijn zowel inhoudelijke als politieke eindverantwoordelijkheid voor het inzetten van extreem geweld en de daarbij begane oorlogsmisdaden, waarvan hij op de hoogte was en die hij allerminst stopte of zelfs maar afremde (“oogluikend toestaan” heet dat). En van al deze mensen vereert de RU nou precies deze Beel, tot op de dag van vandaag.
Paul schreef op 12 oktober 2023 om 16:58
Beste Klaas: dank voor de kwalificatie: “tot nadenken stemmende”…Dat is goed voor de mens.
Het is ook niet als excuus bedoelt maar moeten we niet af van dat op de man/vrouw/hen spelen? Ruimtes naar mensen noemen ‘waar we trots op zijn’ is überhaupt, net als mensen (zoals koningen) met veel eerbetoon boven ons plaatsen, tamelijk onzinnig nu we weten dat individueel talent en het gebrek eraan toch echt een samenspel zijn van hoe je lichaam uit de bakkerij is gekomen en wat er in de groep mee wordt uitgericht. We moeten af van naam en faam. Naming & shaming zou moeten gaan over identificeerbare gremia die beslissingen nemen of houdingen aannemen die ons van de regen in de drup brengen. Dat is handiger voor de oplossing en daar leer je pas van. En verder: denken in termen van goed en slecht is niet echt bevordelijk voor het verkrijgen van inzicht. Maar is dit iets voor de Vox? Mwah….denk je niet?
Jos Joosten schreef op 12 oktober 2023 om 17:13
Het weghalen van portretten of hjernoemen van zalen vind ik geen goed idee. Je zou het immers ook heel un-woke kunnen uitleggen als een actie om vlekken van het blazoen van de universiteit weg te poetsen. Net doen, dus, alsof er nooit totale rotzakken zijn voortgesproten uit de katholieke/radboud universiteit, maar louter heiligen.
Veel zinniger lijkt het me om portretten van omstreden grootheden niet te verwijderen, maar te voorzien van een QR-code ernaast naar een link waar de discussie rond een omstreden persoon in alle facetten (zoals hierboven) wordt uiteengezet.
Henk Termeer schreef op 16 oktober 2023 om 20:02
Goed voorstel, Jos Joosten. In Louis Beel weerspiegelt zich immers mooi de tragische gespletenheid van een belangrijk deel van zijn generatie. Heel principieel anti-Duits tijdens de bezetting, maar vanwege misplaatste en nogal quasi-superieure en bepaald niet exclusief katholieke verheffingideeën even hardnekkig tegen de onmiddellijke Indonesische onafhankelijkheid zoals Soekarno die nastreefde.
Beel was door zijn dappere gedrag in de bezettingstijd niet voor niets een van de favorieten van de voormalige illegaliteit in bevrijd Zuid-Nederland in 1944-1945. Die sympathie bezorgde hem ook zijn eerste ministerschap. Lees maar na in mijn boek ‘Het geweten der natie. De voormalige illegaliteit in het bevrijde Zuiden van Nederland’. Overigens kwamen zo ook zeer veel zuidelijke en noordelijke oud-illegalen via de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (NBS) aanvankelijk veelal vol enthousiaste dadendrift terecht in Indonesië. Daar vochten ze in de o.a. uit de NBS gevormde bataljons van het vernieuwde Nederlandse leger. Zo dachten ze en verwachtten ze, onder de politieke leiding van o.a. Beel, eerst de “met de Japanse bezetter collaborerende Soekarno” en zijn TNI uit te schakelen, vervolgens het Nederlandse gezag daar te herstellen en zo een meer geleidelijke en gematigde ontwikkeling naar een veel latere onafhankelijkheid mogelijk te maken.
mark schreef op 13 oktober 2023 om 06:13
Uitstekende, moedige en poëtische actie. Ik geef soms lees in het Grotius en heb mijn studenten er al op gewezen. Dank ook aan Klaas Landsman voor de historische toelichting.
L.J. Lekkerkerk (Hans) schreef op 13 oktober 2023 om 17:19
tja … en Van Agt dan?
Weliswaar ‘nog maar’ Minister van Justitie maar in die rol wel medeverantwoordelijk voor het forse geweld waarmee de treinkaping in 1977 werd beëindigd.
Henk schreef op 15 oktober 2023 om 07:29
> De andere genomineerden zijn: het Linnaeus-gebouw (naamgever Carolus Linnaes deelde mensen in in verschillende rassen)
Huh? Dat is toch juist weer in tegenwoordig? Mijn hele jeugd had nooit iemand het over ras of afkomst, dat was not done. We waren allemaal Nederlanders. Nu opeens ben je wit, of zwart, of cis, of dit of dat, iedereen moet tegenwoordig weer een hokje in. Dat is toch precies hetzelfde als wat Linnaeus deed?