Technische universiteiten moeten snel meer geld van de overheid krijgen, ten nadele van de algemene universiteiten. Dat is een van de conclusies van de adviescommissie-Van Rijn, die vandaag haar rapport presenteert. De Radboud Universiteit zou gekort worden met 10 miljoen euro en maakt zich grote zorgen.

De commissie-Van Rijn kwam er om de bekostiging van het Nederlandse hoger onderwijs tegen het licht te houden. Onder voorzitter Martin van Rijn werd de afgelopen maanden gewerkt aan het advies ‘Wissels Om’. Vandaag nam onderwijsminister Ingrid van Engelshoven het rapport in ontvangst.

Korting

De meest in het oog springende maatregel die de commissie voorstelt is om vanaf volgend jaar een bedrag van 70 miljoen euro te herverdelen over de universiteiten. Het advies: geef de technische universiteiten een groter stuk van de taart, en haal dat weg bij de algemene universiteiten. Zo zou de Radboud Universiteit een korting van 3,26 procent van de rijksbijdrage tegemoet zien, wat neerkomt op een slordige 10 miljoen euro. De Open Universiteit wordt het zwaarst getroffen met een korting van 5,94 procent.

De TU Delft daarentegen kan in haar handen wrijven. Die universiteit moet volgens de commissie 8,44 procent meer ontvangen. De andere universiteiten ‘in de plus’ zijn Eindhoven, Wageningen en Twente. De rest van de instellingen legt allemaal geld toe.

‘Het gat tussen de opleidingscapaciteit en arbeidsmarktvraag naar afgestudeerden in bètatechniek is groot’, rechtvaardigt de commissie haar advies. ‘De Nederlandse kenniseconomie leidt grote schade als dit probleem niet wordt opgelost. Er moet met ingang van volgend jaar geld worden verschoven naar universiteiten met veel bètatechniek studenten.’

Veel vragen

De Radboud Universiteit schrijft in een korte reactie dat ‘op grond van eerste lezing’ het rapport veel vragen oproept. ‘Net als de VSNU maken we ons grote zorgen over de gevolgen van de aanbevelingen voor de alfa-, gamma- en medische wetenschappen en onze opleidingen in het bijzonder. (…) Het risico is dat met de aanbevelingen uit dit advies niet alleen nieuwe knelpunten gecreëerd worden, maar ook bestaande knelpunten verergeren.’

De vereniging van universiteiten VSNU stelt dat bij monde van voorzitter Pieter Duisenberg dat de voorgestelde budgetverruiming voor bèta/techniek ‘welkom is’, maar is ongerust over de ‘pijnlijke bezuinigingen bij de alfa-, gamma- en medische wetenschappen, met grote negatieve gevolgen.’ Duisenberg: ‘Dit zijn disciplines van groot maatschappelijk belang waar nu al hoge werkdruk en andere knelpunten heersen.’

Concurrentie

De herverdeling van de rijksbijdrage naar universiteiten is niet de enige maatregel die Martin van Rijn en zijn collega’s voorstellen. Zo wil de commissie ook af van het feit dat de huidige financiering te veel wordt bepaald op basis van studentenaantallen. ‘Deze groeiprikkel moet kleiner en de vaste onderwijsbekostiging moet groter voor meer stabiliteit’, schrijft de commissie.

Ook op het gebied van onderzoeksfinanciering is de concurrentie doorgeschoten, stelt Van Rijn. De eerste geldstroom moet omhoog ten koste van de tweede: het voorstel is om 100 miljoen euro over te hevelen van onderzoeksfinancier NWO naar de universiteiten zelf.

Een andere pijler van het adviesrapport is inzicht in de kosten van onderwijs en onderzoek. ‘Zonder deze transparantie blijven discussies over kosten en kwaliteit in het hoger onderwijs te vrijblijvend. Een grondig kostenonderzoek is hard nodig.’

Kerntaak

Marijtje Jongsma van wetenschappersvakbond VAWO leest positieve en negatieve dingen in het rapport, zegt ze in een telefonische reactie op persoonlijke titel. ‘Ik vind de probleemanalyse goed en degelijk. De commissie heeft goed geluisterd naar de zorgen uit het veld, bijvoorbeeld over de doorgeslagen competitie en werkdruk.’ Ook verschillende aanbevelingen ondersteunt ze van harte, zoals de noodzaak voor transparantie over de kostenonderbouwing van universiteiten.

Daarnaast is ze positief over de overheveling van 100 miljoen euro van NWO naar de eerste geldstroom. ‘Zo komt er meer financiële ruimte en kunnen hopelijk de problemen met tijdelijke aanstellingen en hypercompetitie aangepakt worden.’

Minder enthousiast is ze over het plan om nu al met geld te gaan schuiven van algemene naar technische universiteiten. ‘Doe nu eerst dat kostenonderzoek, en draai daarna pas aan de knoppen.’ Bovendien mag er nu misschien wel vraag zijn naar afgestudeerden van beroepsopleidingen, voegt ze toe, maar het opleiden van algemene, kritisch denkende academici is juist een belangrijke maatschappelijke kerntaak van universiteiten. Die komt nu onder druk te staan.