In tegenstelling tot de rest van de Radboud Universiteit omzeilen wetenschappers en studenten van de bètafaculteit waar mogelijk het gebruik van BigTech. Hun data slaan ze op in een eigen datacenter en ICT-medewerkers van de faculteit experimenteren met een eigen cloudinfrastructuur.

De Radboud Universiteit worstelt met haar afhankelijkheid van BigTech. Nu het stormt op geopolitiek vlak, vragen steeds meer studenten en medewerkers zich af of het wel slim is om vast te houden aan contracten met grote Amerikaanse techbedrijven. ‘Op ICT-vlak hebben we ons volledig afhankelijk gemaakt van twee onvoorspelbare autocraten’, zei hoogleraar Cybersecurity Bart Jacobs onlangs tegen Vox.

Eén faculteit vaart echter een eigen koers op ICT-vlak. Hoewel de Radboud Universiteit contractueel verbonden is met Microsoft365, zweert de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica zoveel mogelijk bij open source-oplossingen. Dat is software waarvan de code vrij beschikbaar is, en die vervolgens door de medewerkers van FNWI Computer- en Communicatiezaken (C&CZ) wordt aangepast aan de noden van studenten en medewerkers.

Open standaarden

Het open-source karakter is diepgeworteld in de geschiedenis van de afdeling, vertelt ICT-medewerker Bram Daams, staand achter een curved monitor in een kantoor op de benedenverdieping van het Huygensgebouw. Op zijn computer draait Linux, een alternatief voor de besturingssoftware van Microsoft. De linkerkant van zijn brede computerscherm bestaat uit codes die hij programmeert, rechts staat het scherm dat gebruikers te zien krijgen.

‘We hebben een groep medewerkers en studenten die allergisch zijn voor Microsoft’

‘Onze ict-dienst is ontstaan in 1981, in een tijd dat de universiteit nog geen centrale IT-dienst had’, zegt Daams. ‘Er is toen gekozen om zoveel mogelijk met open standaarden te werken.’

Dat moest de faculteit beschermen bieden tegen een zogenaamde vendor lock-in: het idee dat een organisatie afhankelijk wordt van één grote softwareleverancier zoals Microsoft of Google, wat overstappen naar een alternatief vaak lastig en kostbaar maakt. Die filosofie leeft vandaag nog steeds in de faculteit. ‘We hebben een groep medewerkers en studenten die allergisch zijn voor Microsoft’, zegt Daams.

5 petabyte

Over één ding hoeven onderzoekers van de bètafaculteit zich geen zorgen te maken: ze kunnen altijd bij hun data, zelfs als het internet uitvalt of niemand meer bij Microsoft kan. Alle onderzoeksdata worden namelijk opgeslagen op servers op de vierde verdieping en in de kelder van het Huygensgebouw, in het Forum en het Gymnasion. ‘Op dat vlak zijn we dus niet afhankelijk van externe partijen’, zegt Daams.

In totaal beschikt de bètafaculteit over een gigantische opslagcapaciteit. Dat is ook nodig, want onderzoekers van de faculteit produceren vaak enorme databestanden, zoals Large Language Models of microscoopplaatjes met gigantische resoluties. ‘We willen volgend jaar graag naar 5 petabyte (1 miljoen gigabyte, red.) aan opslag gaan’ zegt ict-medewerker Miek Gieben, die in het verleden zelf bij Google werkte. ‘Dergelijke databestanden zijn simpelweg te groot en te duur om in de cloud te zetten. Bovendien is de uploadcapaciteit van de universiteit daar niet op berekend.’

Een nadeel van een eigen datacenter is dat het veel energie verbruikt: zo’n 50 kilowattuur, wat vergelijkbaar is met het energieverbruik van een kleine woonwijk. ‘Maar als je die data in de cloud opslaat, dan kost het wellicht meer energie’, zegt Daams. ‘Al zijn die datacenters efficiënter en ze staan op meerdere plekken’, vult Gieben aan.

Eigen cloudinitiatieven

Naast het eigen datacenter experimenteren de ict-medewerkers met het opzetten van een cloudinfrastructuur voor de bètafaculteit. ‘We willen een systeem opzetten waarin gebruikers op een eenvoudige manier hun benodigde services kunnen samenstellen. Denk aan virtuele servers, containers, websites en databases’, vertelt Gieben. ‘Vergelijkbaar met commerciële cloudoplossingen, maar dan draaiend op onze eigen servers. Dat vraagt echter om expertise en tijd.’

Zowel de opslag- als de rekenfaciliteiten van de bètafaculteit zouden in principe in de toekomst ook door andere faculteiten van de Radboud Universiteit gebruikt kunnen worden, denken de ICT-medewerkers. ‘In totaal heeft onze faculteit zo’n 5.000 ICT-gebruikers, over de hele universiteit zijn dat er zes keer zoveel’, zegt Gieben. ‘Dat is geen onoverkomelijke schaalvergroting. Fysiek zou het kunnen, maar het is natuurlijk de vraag of de universiteit dit wil.’

Daams en Gieben dromen zelfs nog groter: het idee van een gezamenlijke Nederlandse universitaire cloud vinden ze een interessante gedachte. ‘Als alle universiteiten het geld dat ze nu aan Microsoft, Amazon en Google besteden, samen zouden leggen, dan zouden we dat makkelijk zelf kunnen opzetten,’ meent Gieben. ‘Maar dat is geen technisch probleem, dat is een beleidsvraagstuk.’

Facultaire e-maildienst

Toch menen de ICT-medewerkers dat je ook realistisch moet blijven in welke diensten zelf moeten worden aangeboden en welke niet. Zo verhuist de facultaire e-maildienst binnenkort naar een Microsoft-oplossing, in lijn met de rest van de universiteit. ‘Om het eigen open-source alternatief in de lucht te houden, hebben we simpelweg te weinig mensen’, zegt Daams.

‘Als de universiteit volledig open source zou willen worden, dan zal ze daarvoor intern mensen moeten opleiden’

Maar die overstap brengt ook een gevaar met zich mee, ziet Daams. ‘Het betekent dat de expertise voor alternatieve oplossingen langzaam verdwijnt. Als je tien jaar op Microsoft werkt en je wilt op een bepaald moment weer een eigen e-maildienst opzetten, wie weet dan nog hoe dat moet?’

Volgens Gieben begrijpen steeds minder mensen echt hoe ICT werkt. ‘Ze kunnen prima met de cloud omgaan, maar missen de kennis over de onderliggende systemen. De generatie die dat nog heeft geleerd, loopt nu al tegen de vijftig aan. Als de universiteit volledig open source zou willen worden, dan zal ze daarvoor intern mensen moeten opleiden.’