De biodiversiteit op aarde is er slechter aan toe dan ooit tevoren, blijkt uit een grootschalig wetenschappelijk onderzoek dat maandag verscheen. ‘Als we het tij willen keren, moeten we nu actie ondernemen’, zegt hoogleraar en coauteur Ingrid Visseren-Hamakers.

Een miljoen soorten worden de komende decennia met uitsterven bedreigd en de achteruitgang van de biodiversiteit gaat sneller dan ooit. Het zijn enkele verontrustende conclusies van een 1.800 pagina’s tellend rapport van het intergouvernementele panel voor biodiversiteit (IPBES) van de Verenigde Naties. Bij het onderzoek waren 150 wetenschappers uit 50 landen betrokken.

‘We hebben hier drie jaar lang hard aan gewerkt’, zegt Ingrid Visseren-Hamakers, een van de auteurs, over de telefoon. Vanaf volgende week is ze hoogleraar Environmental governance and politics aan de Radboud Universiteit.

‘De achteruitgang van de biodiversiteit is niet enkel een slechte zaak voor de bedreigde diersoorten, maar ook voor de mens. Wij zijn afhankelijk van de biodiversiteit voor ons voedsel, schoon water en zoveel andere dingen.’

Actie

Volgens de toekomstige hoogleraar kunnen we het tij nog keren, maar dan moeten we nu actie ondernemen. ‘We moeten niet alleen de niet-duurzame landbouw en visserij aanpakken, maar ook de manier waarop we onze samenleving en economie vormgeven. We moeten voortbouwen op de energietransitie. Duurzaamheid moet de norm worden, niet de uitzondering.’

Over de klimaatopwarming en de achteruitgang van de biodiversiteit verschijnen wel vaker alarmerende rapporten. Wat is het belang van het IPBES-rapport?

‘Dit is het eerste rapport in lange tijd dat de mondiale staat van de natuur en het natuurbeleid samenvat – het laatste dateert alweer uit 2005. Het biedt de wetenschappelijke basis voor de onderhandelingen over het internationale biodiversiteitsverdrag dat er eind volgend jaar moet zijn. Dankzij ons rapport kunnen de betrokken lidstaten hun onderhandelingen baseren op de juiste wetenschappelijke kennis.’

‘Heel belangrijk: het zijn niet alleen wetenschappers die deze conclusies presenteren en zeggen dat we onze samenleving op een andere manier moeten vormgeven. Wereldwijd zijn 132 landen lid van het intergouvernementele panel voor biodiversiteit, inclusief de Verenigde Staten, de Europese Unie, China, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse landen. Allemaal hebben ze deze conclusies omarmd.’

‘Het rapport bevat niet enkel natuurwetenschappelijke maar ook sociaalwetenschappelijke conclusies. Daarnaast hebben we geprobeerd de inzichten van inheemse en lokale bevolkingen te integreren in het rapport.’

Is er een link tussen de klimaatopwarming en de afname van biodiversiteit?

‘Absoluut: het aandeel van klimaatverandering in de bedreiging van de natuur is al groot en we verwachten dat het alleen maar zal toenemen. Als we onze bossen beschermen, leveren we een bijdrage aan het tegengaan van klimaatverandering.’

‘Bossen aanplanten en herbebossing moet gebeuren op een manier die goed is voor de biodiversiteit. Net zo moet je klimaatverandering aanpakken op een manier die vriendelijk is voor de biodiversiteit. Die twee beleidsterreinen en de actoren die daarbij betrokken zijn, moeten daarom beter met elkaar gaan samenwerken.’

U bent een van de auteurs van het hoofdstuk met ‘de samenvattingen voor beleidsmakers’. Wat moeten zij doen om het tij te keren?

‘De 132 landen moeten ten eerste beter hun best doen om de huidige afspraken voor biodiversiteitbescherming te implementeren – daarvoor hebben ze nog meer dan een jaar de tijd. Daarnaast kunnen ze nu al inzetten op verandering door bijvoorbeeld subsidies voor niet-duurzame activiteiten om te bouwen naar duurzamere landbouw, visserij en energieproductie. Tot slot moeten ze meer gaan samenwerken met het bedrijfsleven en andere maatschappelijke actoren in de transformatie naar een duurzame samenleving. Iedereen moet zijn steentje bijdragen op een eerlijke manier.’