Debatten over Zwarte Piet en over de Groningse gaswinning vergroten de tegenstelling tussen de Randstad en de regio, blijkt uit het nieuwe jaarboek van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis. ‘Protestpartijen zoals de SP, het Forum voor Democratie en de PVV spelen graag in op de negatieve gevoelens ten opzichte van Den Haag’, zegt Jan Ramakers.

In Italië zit de Lega Nord in de regering, in België de Nieuw-Vlaamse Alliantie en in Groot-Brittannië is de invloed van de Scottish National Party op de Brexit niet gering. Overal in Europa hebben nationalistische partijen de wind in de zeilen, behalve in Nederland – zo lijkt het.

Dat er in Nederland geen regionale politieke partijen vertegenwoordigd zijn in Den Haag, betekent niet dat er geen regionaal gevoel bestaat. De tegenstelling tussen Randstad en regio lijkt steeds groter te worden. ‘Dat zie je zowel bij de problemen rond gaswinning in Groningen als in de Zwartepietendiscussie,’ zegt Jan Ramakers, een van de samenstellers van Regio versus Randstad, het nieuwe jaarboek van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis.

Volgens Ramakers laaide het regionale sentiment in Nederland voor het eerst op in Limburg, toen de mijnen sloten in de jaren zestig. ‘En later kwam het terug’, zegt hij. ‘’In de jaren zeventig werden rijksdiensten als het CBS en het ABP van Den Haag naar Limburg verplaatst om vervangende werkgelegenheid te scheppen. Haagse ambtenaren verzetten zich met hand en tand tegen de gedwongen verhuizing naar die achterlijke regio. Daarmee kreeg het negatieve gevoel van de Limburgers tegenover Holland een nieuwe impuls.’

In hoeverre is de karikatuur van de intellectuele Randstad versus de achtergestelde regio op feiten gebaseerd?

‘Het is toch vooral een karikatuur, denk ik. Mensen als senator Petra Stienen en journaliste Marcia Luyten waarschuwen wel eens dat de regio in Nederland geen flyover country mag worden, zoals het deel van de Verenigde Staten waar Trumps populistische achterban woont. Zij framen het probleem wel heel erg vanuit de Randstad, hoewel ze zelf in Limburg wonen.’

‘De Randstad moet rekening houden met Maastricht en Twente’

‘In Europees perspectief is de regio veel belangrijker dan veel mensen in de Randstad denken. Neem Maastricht, dat samen met Brussel, Luik en Aken deel uitmaakt van een belangrijke grootstedelijke agglomeratie. Dat is een economisch vruchtbaar gebied waar de Randstad echt rekening mee moet houden, net zoals Twente. De Randstad kan echt niet zonder de regio.’

Op welke manier splijt Zwarte Piet de regio en de Randstad in tweeën?

‘Een jaar of vijf geleden ontstond in de Randstad het idee dat het Sinterklaasfeest een racistische component heeft. In de regio kreeg men de indruk dat de Randstedelingen hun Sinterklaasfeest wilden verstoren. Zo ontwikkelde zich langzaam maar zeker een tegenstelling. Door de fysieke botsing bij de intocht van Sinterklaas in Dokkum heeft de discussie het etiket Regio-Randstad gekregen. Politieke partijen zoals de PVV en het Forum voor Democratie proberen daar nu politieke garen bij te spinnen. “Waar bemoeien die Randstedelingen zich mee?”, roepen hun politici.’

Voelen mensen in Groningen zich nog vertegenwoordigd door de Haagse politici?

‘Op dit moment absoluut niet. Het enige waar ze in Groningen nog op hopen, is geld om het probleem van verzakkende huizen op te lossen. Medio jaren zestig wist men in Den Haag al dat er problemen zouden komen met bodemverzakking. Ook toen het probleem in de jaren zeventig boven water kwam, heeft men de woningen niet preventief verstevigd. Dat heeft een grote teleurstelling in de Haagse politiek opgeleverd. Het mag niet verwonderen dat de SP, die heel kritisch is ten opzichte van Den Haag, heel populair is in Groningen.’

‘Ook in Limburg beginnen nu woningen te verzakken’

‘Ook elders spelen protestpartijen zoals de PVV in Limburg of de SP en de PVV in Brabant in op het sentiment dat hun regio niet wordt vertegenwoordigd in Den Haag. Overigens beginnen in Limburg nu ook woningen te verzakken: heel wat mijnschachten werden na de sluiting van de steenkoolmijnen volgestort met water. Omdat de kwestie verjaard is, kunnen slachtoffers geen beroep meer doen op een schadefonds. Dat komt hun vertrouwen in Den Haag niet ten goede.’

Hoe gaan Tweede Kamerleden om met de belangen van hun eigen regio?

‘Maar liefst 76 procent van de Kamerleden vindt het belangrijk om in de Tweede Kamer rekening te houden met de regio waar ze vandaan komen, maar de praktijk leert dat ze dat niet doen. Eenmaal verkozen, verhuizen de Kamerleden naar de Randstad en verliezen ze de binding met hun eigen regio. Ergens is dat logisch: volgens de grondwet horen Kamerleden het hele Nederlandse volk te vertegenwoordigen. Maar dat heeft ook lastige neveneffecten. Tijdens een excursie naar Groningen onlangs schrokken enkele Kamerleden zich rot: de schade die de aardbevingen hadden aangericht, was veel groter dan ze zich hadden voorgesteld.’