Mensen die hun emoties goed onder controle kunnen houden, ontwikkelen minder snel klachten na traumatische gebeurtenissen. Dat ontdekte wetenschapper Reinoud Kaldewaij in een onderzoek met agenten van de politieacademie.

Een lijk vinden, je dienstwapen afvuren of aangevallen worden door een verward persoon. Het zijn zomaar drie stressvolle gebeurtenissen die politieagenten dagelijks mee kunnen maken in hun werk. Agenten reageren daar verschillend op: de een ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS) en heeft er jarenlang last van, de ander gaat stoïcijns door met het werk. Dankzij het promotieonderzoek van Reinoud Kaldewaij van het Donders Instituut snappen we nu beter waar dat aan ligt.

Kaldewaij, die vanmiddag zijn proefschrift verdedigt, volgde 320 agenten van de Politieacademie tijdens hun beginjaren. Hij keek voordat ze de straat op gingen én enkele jaren later naar hun hersenactiviteit. Zijn conclusie: agenten die in stressvolle momenten hun emoties beter onder controle weten te houden, hebben minder klachten na traumatische gebeurtenissen.

‘Het heeft alles te maken met het reguleren van je emoties’, verklaart Kaldewaij. ‘In situaties die je als positief ervaart, ben je van nature geneigd om op dingen af te stappen. Omgekeerd proberen we juist weg te gaan in situaties die we negatief ervaren, zoals stressvolle momenten of traumatische gebeurtenissen.’ Het idee is dat als je goed in staat bent om die eerste emotionele ‘vluchtreflex’ te weerstaan, dat je dan ook beter met een traumatische gebeurtenis om kan gaan.

Bestorming Capitool

De bestorming van het Capitool in de Verenigde Staten kende een goed praktijkvoorbeeld, vertelt Kaldewaij. In een veel gedeeld filmpje op Twitter is te zien hoe een agent de aanstormende menigte meermaals afremt. Kaldewaij: ‘De agent is alleen, tegenover een woedende menigte. Zijn eerste reactie is om te vluchten, om een veilige plek op te zoeken. Maar wat hij steeds erg goed doet is, even nadat hij een paar stappen achteruit doet, weer gecontroleerd de confrontatie opzoeken en zo de menigte afremmen. Hij is dan steeds even zijn emoties de baas en blijft koel in een zeer gevaarlijke situatie.’

Zijn inzichten deed de onderzoeker op door de agenten verschillende tests in een MRI-hersenscanner te laten doen. Zij kregen een joystick in handen en afbeeldingen van gezichten te zien. ‘Bij een boos gezicht ben je geneigd de stick van je af bewegen, om er als het ware van weg te gaan, bij een blij gezicht wil je de stick naar je toe te trekken’, aldus Kaldewaij.

‘Agenten met meer hersenactiviteit vertonen minder klachten na traumatische gebeurtenissen’

Vervolgens keek de wetenschapper wat er gebeurde als de agenten juist het tegenovergestelde moesten doen, zoals de joystick naar je toe trekken bij een boos gezicht, terwijl dat intuïtief niet goed voelt. ‘Dat leverde meer activiteit op in het voorste deel van de hersenen, waar emotioneel gedrag gereguleerd wordt. Dat deel heet de anterieure prefrontale cortex.’ En daar zit de crux: bij meer activiteit in de prefrontale hersenschors, is de kans op klachten na een trauma kleiner.

Dat bleek toen Kaldewaij de agenten anderhalf jaar later opnieuw onderzocht. De agenten die aangaven een traumatische gebeurtenis mee te hebben gemaakt tijdens hun dienst, zo’n 200 in totaal, werden verder onderzocht. Uit dat tweede onderzoek bleek dat de agenten die weinig psychische klachten hadden na afloop, ook een hogere hersenactiviteit hadden tijdens de eerdere test met de joystick. Met andere woorden: de agenten die hun emoties meer de baas waren in de MRI-scanner, hadden minder last van traumatische gebeurtenissen.

Stresshormonen

Er zijn ook andere aanwijzingen die het onderzoek ondersteunen. Kaldewaij: ‘De groep die minder last hield van traumatische gebeurtenissen, maakte ook aantoonbaar minder stresshormonen aan bij eerdere tests die ze onder druk moesten uitvoeren in het lab. Het liefst kijken we natuurlijk op het traumatische moment zelf mee in de hersenen, maar dat kan vanzelfsprekend niet. Op deze manier kan je toch met een grote waarschijnlijkheid zeggen dat er een verband is.’

Hoe kan de politie haar voordeel doen met de resultaten? Kaldewaij: ‘Stel dat agenten tijdens hun opleiding kunnen leren om hun emoties beter te reguleren, dan zou je dat onderdeel kunnen maken van het trainingsprogramma. Op die manier worden politiemannen weerbaarder en mentaal sterker. Maar om uit te zoeken of dat echt werkt, is eerst meer onderzoek nodig.’