Ongeveer de helft van het risico om alcoholverslaafd te raken is erfelijk bepaald, maar er is niet één bepaald gen verantwoordelijk voor de verslaving. Dat stelt psychiater Arnt Schellekens, die op 18 oktober promoveert aan de Radboud Universiteit.

Schellekens onderzocht de hersenfuncties bij patiënten met alcoholafhankelijkheid en bij gezonde personen. Omgevingsfactoren en vooral traumatische ervaringen in de vroege jeugd spelen ook een rol. En omdat verslaving vaak samengaat met andere ziekten als angststoornissen of depressie, is behandeling op maat noodzakelijk, meent Schellekens.

Beloningssysteem
Schellekens stelde vast dat patiënten met een verslaving een minder goed functionerend beloningssysteem hebben in de hersenen. De boodschapperstof dopamine speelt hierin een cruciale rol. Een verminderde dopaminefunctie kan aangeboren zijn, maar ook het gevolg van traumatische ervaringen en heftige stress op jonge leeftijd.

Traumatische ervaringen
Arnt Schellekens: ‘Het gaat bij alcoholverslaving niet om één bepaald gen of een rechtstreeks verband tussen genen en verslaving. Omgeving speelt voor de helft een rol. Iemand die als kind traumatische ervaringen heeft gehad, is extra kwetsbaar voor alcoholgebruik wanneer hij of zij een van de risicogenen heeft. Mensen zonder risicogen zijn beter bestand tegen de nadelige effecten van zulke ervaringen.’
Schellekens wijst er verder op dat alcoholverslaving vaak samengaat met psychiatrische aandoeningen als depressie of ADHD. Hierbij spelen verschillende neurobiologische mechanismen een rol. ‘Zo zijn de hersenen van alcoholverslaafden met een angststoornis hyperalert op het maken van fouten en zouden deze patiënten alcohol kunnen gebruiken om dit te dempen.’

Online behandeling
Arnt Schellekens verrichtte zijn onderzoek bij de Afdeling Psychiatrie van het UMC St Radboud in samenwerking met de afdeling ontgifting en diagnostiek van Novadic-Kentron, centrum voor verslavingsbehandeling, en met het Nijmegen Institute for Science Practitioners in Addiction (NISPA).
Op 18 oktober promoveert ook Marloes Postel op het onderwerp alcoholverslaving. (Klik hier voor een eerder gepubliceerd artikel over haar onderzoek.) Postel deed onderzoek naar behandeling via internet van probleemdrinkers. Haar conclusie: de behandeling werkt en bereikt ook groepen die de verslavingszorg vaak ‘mist’. Postel: ‘Behandeling moet dan wel anoniem kunnen. En dat is momenteel niet mogelijk.’ / Bets Berntsen