Gezocht: twintig verschillende vertalingen van Alice in Wonderland. Taalkundige Annemarie Verkerk had voor haar promotieonderzoek onder meer een Perzische, Servo-Kroatische en een Letse vertaling nodig van het moderne sprookje van Lewis Carrol. Die opzet (en het onderzoek) slaagde. Vrijdag 13 juni promoveert Verkerk.

Annemarie Verkerk deed onderzoek naar hoe beweging wordt uitgedrukt in twintig verschillende Indo-Europese talen. Daarvoor had ze boeken nodig die in al die talen zijn verschenen. De goede keuze maken bleek al een flinke klus. ‘Ik wilde eerst graag Harry Potter and the Philosopher’s Stone nemen omdat in dat boek bewegingen duidelijk worden beschreven. Helaas was dat destijds nog niet in het Armeens beschikbaar. Voor mijn onderzoek is dat een erg belangrijke taal, dus Harry Potter ging niet door.’

Uiteindelijk viel de keuze op drie boeken: Alice’s adventures in Wonderland, Through the Looking-Glass and what Alice found there van Lewis Carroll en The Alchemist van Paulo Coelho. Daarna kon de echte zoektocht beginnen. ‘Sommige boeken waren snel te vinden, naar een Duitse, Franse of Zweedse vertaling hoef je niet lang te zoeken. Maar een Perzische vertaling vind je niet zomaar, daar is veel speurwerk voor nodig geweest. Uiteindelijk is het toch gelukt: via onbekende websites, antiquairs of mijn netwerk. Daarnaast bleek er in Oldenzaal een wiskundige te wonen die alle verschillende vertalingen van Alice in Wonderland verzamelt. Dat was natuurlijk ook perfect.’

Coderen
Met de enorme stapel boeken op haar bureau begon de volgende klus: het laten zoeken en vertalen van de 215 geselecteerde zinnen waarin beweging beschreven wordt. Met wat hulp vond ze studenten, wetenschappers of andere informanten die een vreemde taal spreken en tegen betaling bereid waren om de zinnen op een taalkundige manier te ontleden en te coderen.

Daarna kon Verkerk eindelijk echt aan de slag. Makkelijk maakte ze het zichzelf niet. ‘Ik heb een methode gebruik uit de evolutiebiologie waar ik voorheen nog nooit mee gewerkt had. Ik heb er heel wat internetfora en hulpwebsites voor moeten bezoeken, maar het is gelukt.’ Het resultaat is een analyse met behulp van een zogenoemde stamboom van talen – zoals biologen die voor dieren gebruiken. ‘Mijn analyse geeft inzicht in hoe de uitdrukkingen van beweging in de loop van de tijd zijn veranderd.’ En dat allemaal met dank aan de avonturen van Alice. /Tim van Ham